Czerwony, pomarańczowy, łososioworóżowy… a może niebieski, czarny, złoty lub biały? Jego kolorów jest więcej, niż moglibyśmy przypuszczać, a koral koralowi nierówny! Z  naszego poprzedniego wpisu o koralu można było dowiedzieć się czym jest koral, jak wyglądały  niegdyś dotyczące go wierzenia i przesądy oraz jakie było jego wykorzystanie na przestrzeni dziejów. Dziś dostarczymy Wam jeszcze więcej ciekawych informacji na jego temat: dowiecie się, jakie są jego odmiany, czym charakteryzuje się najbardziej popularny, czerwony koral i jaka jest jego historia, w jaki sposób jest obrabiany oraz – jak wykorzystać koral w projektach biżuteryjnych. Zapraszamy do lektury!

Czym jest koral?

Koral oczywiście nie jest minerałem, jednak ze względu na jego wykorzystanie jako materiału zdobniczego i jubilerskiego zalicza się go, tak samo jak bursztyn czy perły, do kamieni szlachetnych pochodzenia organicznego. Przypomnijmy: korale są szkieletami węglanowych organizmów morskich z podgromady koralowców (Corallium). Zamieszkują one morza strefy ciepłej oraz gorącej (o miejscach występowania ich poszczególnych rodzajów nieco dalej). Tworzą ławice lub rafy koralowe, przyjmując postać mocno rozgałęzionych pni oraz gałązek.

Koral szlachetny

Tym, co powszechnie uważane jest za “prawdziwy koral”, jest koral szlachetny, którego najsłynniejszym przedstawicielem jest Corallium rubrum, inaczej zwany koralem czerwonym – a to ze względu na swoją naturalną barwę, która przybiera odcienie czerwieni, różu, a bywa też łososiowa lub pomarańczowoczerwona. Do korali szlachetnych zalicza się około 30 gatunków koralowca. Ten rodzaj korala jest najbardziej ceniony w świecie jubilerskim i to właśnie on zyskał sobie sławę na przestrzeni dziejów jako materiał dekoracyjny, jubilerski, ale także jako chroniący przed złem i przynoszący szczęście amulet.

Historia korala w pigułce

Swoją popularność jako materiału zdobniczego koral zawdzięcza temu, że ze względu na swoje właściwości (jego twardość to 3,5 w skali Mohsa) łatwo poddaje się obróbce i rzeźbieniu.
Najwcześniejsze znaleziska świadczące o wykorzystaniu korala w tym celu dowodzą, że był on używany już w epoce neolitu. Koral pokochali też starożytni – znany był w starożytnych cywilizacjach Egiptu, Grecji oraz Rzymu.  Z Półwyspu Apenińskiego koral dotarł z czasem w inne regiony Europy, a także do Indii oraz na Daleki Wschód. Do Chin sprowadziła go Brytyjska Kompania Wschodnioindyjska – tam okres jego szczególnej popularności przypada na panowanie cesarskiej dynastii Qing, której członkowie chętnie nosili biżuterię z koralem. Zresztą był on zarezerwowany tylko dla możnych i władców także w innych rejonach świata: na przykład u zachodnioafrykańskich ludów Jorubów czy Bini na jego posiadanie pozwolić mogli sobie jedynie władcy oraz najbogatsi członkowie społeczności.

Także w Europie koral darzono dużą estymą: poza biżuterią, gdzie noszono go w pierścieniach czy wisiorach, był używany do tworzenia drobnych rzeźb oraz do zdobienia przedmiotów użytkowych i sakralnych. 
Ważnymi ośrodkami związanymi z obrotem koralem były w przeszłości Wenecja i Neapol, ale bodaj najsłynniejszy to włoska miejscowość Torre del Greco, od XVII wieku będąca swoistą stolicą obróbki i obrotu tym cennym surowcem. Szczytowy okres popularności korala przypada na epokę wiktoriańską. Poza biżuterią dworską stopniowo też zaczął się on pojawiać w ozdobach mieszczańskich, by z czasem zacząć zdobić szyje także kobiet wiejskich i w końcu – trwale wpisać się w wizerunek polskich strojów ludowych (przede wszystkim stroju krakowskiego), z którymi w Polsce kojarzony jest do dzisiaj.

My, nasze mamy lub babcie z pewnością jednak wiemy, że Polska biżuteria z koralem to także ozdoby o całkiem innym, bardziej współczesnym charakterze – od lat 50. XX wieku koral powszechnie był oprawiany w srebro, często pojawiając się w pierścionkach, kolczykach czy bransoletkach –  na przykład tych tworzonych przez artystów ze spółdzielni ORNO, którzy chętnie sięgali po niego w swoich projektach. Wiele z nas na pewno ma tego dowody w postaci skarbów na dnie swoich biżuteryjnych szkatułek!

Kolorowe korale – kolory, miejsce występowania

Corallium rubrum zamieszkuje rejon Cieśniny Gibraltarskiej, południowe wybrzeże Portugalii oraz wybrzeża Wysp Zielonego Przylądka, historia jego wykorzystania jest jednak związana przede wszystkim z regionem basenu Morza Śródziemnego, gdzie występuje na jego zachodnim wybrzeżu oraz w Morzu Adriatyckim – z tego powodu nazywa się go też często koralem śródziemnomorskim. 
Koral szlachetny osiąga wysokość do 40 cm i zamieszkuje skaliste dna morskie, jaskinie i szczeliny na głębokości od 10 do 300 metrów. 

Ale, jak już wiemy, koral to nie tylko Corallium rubrum. W XIX i XX wieku odkrywano kolejne siedliska i  gatunki – dziś możemy więc być już pewni, że koral nie musi być wcale tylko koralowy! Różne gatunki koralowca zamieszkują wody wybrzeży wielu wysp i kontynentów świata. Są to przede wszystkim: Morze Śródziemne, Morze Czerwone, Zatoka Biskajska, Wyspy Kanaryjskie, Hawaje, Archipelag Malajski, Japonia, Australia oraz wschodnie wybrzeże Afryki.

Ciemnoczerwone oraz jasnoróżowe korale innych gatunków niż Corallium rubrum spotyka się także u wybrzeży Japonii (są to na przykład Corallium japonicum czy Corallium elatius), a bladoróżowe z jasnymi smugami – na Hawajach. Z Archipelagu Malajskiego pochodzi natomiast czarny koral zwany accarbaar (jest to koral z gatunku Antipathes spiralis). Koralowce o tej barwie oraz korale w kolorze złotym znane są także z Morza Czerwonego, wybrzeża Hawajów  oraz Oceanu Indyjskiego u  wybrzeży Indii, zaś czarny koral z gatunku Antipathes dichotoma zamieszkuje wody Morza Śródziemnego oraz zachodnią część Oceanu Atlantyckiego. Istnieją także korale o barwie niebieskiej oraz fioletowej – koralowce w takim kolorze z gatunku Allopara subirolcea uważane są za bardzo rzadkie i cenne. 

Koral gąbczasty (sponge) i koral bambusowy

Ciekawym zjawiskiem na rynku jest koral gąbczasty, który ze względu na obecność licznych drobnych otworów przypomina nieco swoim wyglądem gąbkę. Ma on zwykle czerwony lub ceglasty kolor, często spotykany jest też w pomarańczowych odcieniach. 

Oprócz tego warto zwrócić uwagę na  koral bambusowy – jest to koral o barwie kremowej, przypominający swoim wyglądem kość słoniową. W porównaniu do korali szlachetnych, które zazwyczaj osiągają wysokość od 20 do 40 cm i grubość gałązek do 6 cm, ten charakteryzuje się pniem dorastającym do 2 metrów, jest też sporo grubszy. Charakterystyczny dla jego gałązek jest podział na segmenty, oddzielone ciemniejszą warstwą.

Na rynku dostępne są zarówno gałązki i koraliki z korala bambusowego w naturalnym, kremowym kolorze, jak i barwione na różne kolory: zieleń, czerwień, pomarańcz, różowy czy niebieski. Ze względu na wyrazistość barw koral ten jest atrakcyjnym materiałem do tworzenia żywej, energetycznej biżuterii. Należy jednak pamiętać, że jest on barwiony jedynie powierzchniowo, w związku z tym może ulegać odbarwieniu w kontakcie na przykład z perfumami. Często w koralu bambusowym widoczne są jego ciemniejsze warstwy, słoje podobne do tych występujących w drewnie, żłobienia (przypominające linie papilarne), dziurki i porowatości, które celowo nie są usuwane w dalszej obróbce – są  to naturalne niedoskonałości “robaczywego korala”, które tylko dodają mu uroku! 

Czy to prawdziwy koral?

Barwiony koral bambusowy może przypominać swoim wyglądem koral szlachetny i częste jest, że obrabia się go tak, by stanowił jego imitację. Nic dziwnego – naturalnie czerwony lub różowy koral jest o wiele droższy i dużo mniej dostępny, ponieważ wyławianie, przewożenie i sprzedaż gatunków zagrożonych – a za takie uznano wiele gatunków korala szlachetnego – są obłożone wieloma regulacjami, mającymi na celu ochronę tych gatunków. Ograniczenie obrotu nimi wprowadziła w 1973 roku konwencja CITES, czyli tak zwana konwencja waszyngtońska, która reguluje handel dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem. Od 2014 roku jej postanowienia realizuje Unia Europejska.

Stąd też Corallium rubrum, wpisany na listę zagrożonych gatunków, jest na rynku prawdziwym rarytasem, a biżuteria z jego wykorzystaniem jest bardzo droga. Nieświadomi konsumenci często dają się wprowadzić w błąd, gdy oferuje się im barwiony koral bambusowy lub inny koral zwyczajny jako naturalnie czerwony koral. Jak już wiemy, jeden i drugi jest prawdziwym koralem, jednak należy mieć świadomość, że większość dostępnych na rynku czerwonych, różowych czy pomarańczowych korali jest po prostu sztucznie barwiona – gdy nie mamy pewności, sugerując się samym wyglądem, ich niska cena powinna nam dać szczególnie do myślenia. Niemniej warto mieć na uwadze, że w second handach często można znaleźć prawdziwe “koralowe perełki”, a więc naturalnie czerwony koral, po prawdziwie okazyjnych cenach!

Koral w procesie obróbki poddaje się wielu działaniom mającym na celu poprawę jego wyglądu (chociaż, jak już wspominaliśmy, popularnością cieszą się również nieregularne i naturalnie wyglądające korale “robaczywki”). Surowy koral jest matowy, poleruje się go więc, by nadać mu połysk. Powierzchnia korala bywa impregnowana, by był gładszy i bardziej odporny na uszkodzenia, popularne są również korale prasowane, zbudowane ze skruszonych fragmentów korali.

Natomiast oprócz korali udających koral istnieją także jego całkowicie sztuczne imitacje – w przeszłości tworzono je z celuloidu, teraz są to zazwyczaj mieszanki szkła, plastiku, porcelany oraz kauczuku.

Koral w biżuterii, czyli koraliki z korala

Wyrazisty kolor korala kojarzy nam się z biżuterią ludową. Sami możemy stworzyć ozdoby w takim stylu, wykorzystując surowe w swojej formie kule, prostokąty, monety, krążki czy wałki korala gąbczastego lub barwionego na atrakcyjne kolory korala bambusowego. Naturalne gałązki korala to świetny pomysł na stworzenie oryginalnej biżuterii w stylu etnicznym. Czerwony i pomarańczowy koral świetnie prezentuje się z innymi kamieniami o intensywnym kolorze, na przykład z turkusem lub howlitem, a surowy charakter “robaczywek” świetnie podkreśli połączenie ich z czarną lawą.
Ale biżuteria z koralem nie musi mieć koniecznie etnicznego charakteru. Fasetowane kule korala w kolorze białym, kremowym, różowym lub czerwonym, a także delikatne oponki,  oliwki oraz krople, połączone ze złotym lub srebrnym hematytem oraz elementami ze stali chirurgicznej, to doskonały materiał na bransoletki, naszyjniki lub kolczyki o subtelnym i eleganckim charakterze. W biżuterii w bardziej wytwornym stylu szczególnie dobrze prezentuje się drobny koral. Misternie rzeźbione egzemplarze, na przykład w formie tulipanów, mogą być wyzwaniem dla pomysłowych biżuteryjek, które na pewno stworzą z nich prawdziwe cuda!

A jakie są Wasze pomysły na koral? 

Poniżej biżuteria z koralem autorstwa Elka Wesołowska

Dostępne koraliki z korala obejrzysz w naszych sklepach stacjonarnych a także w sklepie internetowym.

Miłej lektury życzy Ewa Sz z Royal-Stone