Shibori – jedwabne wstążki stosowane w biżuterii

Miękki, delikatny jedwab o satynowym połysku jest jedną z najbardziej cenionych tkanin. To włókno pochodzenia zwierzęcego. Jego historia sięga starożytnych Chin ok. 3000 lat p.n.e., a legenda głosi, że Cesarzowa Xi Lingshi upuściła kokon jedwabnika do wrzątku, w wyniku czego udało się z niego wyciągnąć mocną, długą i lśniącą nić. Tajemnica produkcji jedwabiu była pilnie strzeżona prawie 2000 lat. Chiny miały monopol na produkcję jedwabiu co przyczyniło się do powstania tzw. jedwabnego szlaku. Z Chin jedwab trafił do Persji, Japonii i w końcu do Europy.

Kiedy tylko człowiek nauczył się pozyskiwania włókien i produkcji z nich tkanin zaczął myśleć o ich upiększeniu. Jedną z metod było farbowanie. Oczywiście barwniki, którymi dysponował były pochodzenia naturalnego, a sztuka farbiarska wymagała wielu lat doświadczenia i gromadzenia wiedzy na ten temat. Jednymi z pierwszych barwników były minerały, aż w końcu barwniki pochodzenia organicznego – roślinnego czy zwierzęcego.

Kolejnym krokiem po zdobyciu wiedzy na temat barwników i metod barwienia tak, aby kolory były żywe, miłe dla oka, a przede wszystkim trwałe, nie blakły i nie wypłukiwały się z tkanin było wynalezienie różnych technik farbiarskich. Tu można było rozwinąć wodze fantazji i wykazać się kreatywnością. Pierwszymi technikami artystycznego farbowania było bandhani w Indiach, adire w Afryce, plangi w Indonezji czy shibori w Japonii. Wszystkie one wykorzystują nierównomierne rozchodzenie się barwnika w uprzednio złożonych, zszytych czy wiązanych tkaninach. Dziś ta technika nazywana jest ogólnie tie-dye. Można powiedzieć, że to raczej technika „niedofarbowania”, bo miejsca, do których nie przedostał się barwnik pozostają w pierwotnym kolorze tkaniny. Nie jest chyba nadużyciem stwierdzenie, że to raczej nieumiejętne farbowanie, gdzie tkanina była zagnieciona, lub nierównomiernie zanurzona w barwniku, stało się fundamentem dla w.w. technik ;).

Pierwsze zachowane przykłady farbowania shibori pochodzą z VIII w, kiedy to len, bawełnę lub jedwab barwiono w barwnikach pochodzenia naturalnego, takich jak indygo czy marzanna. Tkaniny składano, drapowano, związywano lub zszywano, aby precyzyjnie uzyskać miejsca, w których tkanina pozostanie w swoim naturalnym kolorze. W ten sposób uzyskiwano pasy, linie, spirale, okręgi, rozety lub kombinacje tych wzorów. Efekt zależał od sposobu złożenia tkaniny, jej grubości, gęstości wiązania.

Shibori to tak naprawdę kilka  technik pozwalających uzyskać nieco odmienne efekty:

  • KANOKO Shibori – metoda, w której wykorzystuje się wiązanie do otrzymywania rozet i okręgów
  • KUMO Shibori – do otrzymywania spiralnych wzorów przypominających pająka
  • NUI Shibori – w której tkanina jest zszywana i precyzyjnie marszczona, co daje wzór fal
  • ARASHI Shibori – w której tkaninę plisuje się, a następnie farbuje
  • ITAJIME Shibori – w której dla uzyskania większych nieufarbowanych powierzchni umieszcza się złożoną tkaninę pomiędzy dwoma ściskanymi deseczkami.

W biżuterii Shibori kojarzone jest z jedwabnymi wstążkami plisowanymi i barwionymi na piękne kolory, często tworzące tonalne przejścia lub współgrające ze sobą. Biżuteryjne Shibori zwane także jedwab Shibori lub Shibori Ribbons to jedwabne wstążki cięte ze skosu tkaniny, a następnie zszywane w dłuższe kawałki. Dzięki skośnemu układowi nitek we wstążce, jedwab Shibori daje się pięknie formować i zyskuje na plastyczności.

Wstążki Shibori są otrzymywane w technice Arashi – jedwab owijany jest wokół grubej rury lub pala, spiralnie owijany sznurkiem, a następnie zsuwany, aby uzyskać plisowanie. Tak przygotowaną tkaninę farbuje się na różne kolory. Gotowa wstążka zyskuje nie tylko barwy, ale także delikatne, miękkie plisy, które dodają jej urody. Najbardziej znaną artystką, która tworzy plisowane wstążki Shibori jest Glenis Dolce, właścicielka marki Shibori Girl. Shibori Ribbon z oferty Royal-Stone pochodzą właśnie od Glen.

Film z warsztatów farbowania w Shibori Museum Kyoto pokazujący jak samodzielnie wykonać farbowanie Shibori Arashi.

Gotowe uplisowane i ufarbowane Shibbori Ribbons mająszerokość ok. 2-3 cm (10cm po rozciągnięciu wstążki). Dzięki plisowaniu możliwe jest ukrycie pięknych barw wewnątrz plis i ich wyeksponowanie w projektach biżuteryjnych haftu sutasz lub haftu koralikowego.

 Biżuteria z jedwabiem Shibori to prace, w których jedwab może grać główną rolę obszyty jedynie koralikami i sznurkami, lub stanowić tło dla elementów haftu sutasz, lub koralikowego. Satynowy połysk jedwabiu pięknie kontrastuje z błyskiem kryształków Swarovskiego np. Rivoli lub Xilion Beads.

Prace z wykorzystaniem wstążek Shibori zwykle wykonuje się na sztywnym filcu przyszywając delikatnie brzegi jedwabiu cienką igłą i nitką (np. cieniutką i połyskliwą Poly Sheen) i ukrywając szwy pod drobnymi koralikami, kamieniami czy perłami. Jedwab fantazyjnie drapuje się, co umożliwiają delikatne plisy, dla uwypuklenia plisowania można pod jedwabiem miejscowo umieścić kilka warstw miękkiego filcu, a między plisy naszyć koraliki lub połyskujący bajorek. Projekty z wykorzystaniem jedwabiu Shbori są lekkie, co jest nie bez znaczenia przy większych formach, takich jak okazałe kolczyki czy naszyjniki.

Jedwabne wstążki Shibori (Glenis Dolce) nawinięte na szpule

Zdjęcia prezentowanych prac pochodzą z albumów konkursowych Kalendarz Royal-Stone .