Ze względu na swoją oryginalną postać nieregularnych bryłek, głęboki zielony kolor o butelkowym odcieniu oraz osobliwy sposób powstania mołdawit jest jednym z najciekawszych kamieni kolekcjonerskich i ozdobnych, a przy tym – jednym z najrzadszych! Opowiemy dziś o jego zadziwiającym pochodzeniu oraz o wszystkim, co się wiąże z niezwykłymi okolicznościami jego powstania.

Pochodzenie mołdawitu

Nördlinger Ries to krater uderzeniowy znajdujący się w zachodniej części Bawarii, powstały około 15 milionów lat temu (w epoce miocenu), a historia pochodzenia mołdawitu jest ściśle związana z tym miejscem. Na skutek uderzenia meteorytu stopione olbrzymią temperaturą skały rozprysły się na odległość aż kilkuset kilometrów, by opaść przede wszystkim na ziemie południowych Czech i Moraw. Te odpryski to właśnie mołdawit – naturalne szkliwo powstałe wskutek stopienia się skał. W związku z tym kamień ten jest, ściśle rzecz biorąc, mineraloidem, nie zaś minerałem, nie posiada bowiem charakterystycznej dla minerałów struktury krystalicznej. 

Właściwości mołdawitu

Mołdawit ma kształt nieregularnych bryłek osiągających najczęściej wagę od kilku do kilkudziesięciu gramów i wielkość kilku centymetrów. Jego trawiona, pokryta bruzdami powierzchnia to często efekt działania kwaśnych wód podpowierzchniowych. Mołdawity są odmianą tektytu charakteryzującą się dużą przezroczystością oraz ciemnozieloną barwą (choć przybierają czasem także brązowawe odcienie). Składają się z krzemionki oraz tlenków potasu, wapnia, żelaza, glinu i manganu, mogą też zawierać inkluzje innego szkliwa krzemionkowego, lechatelierytu. Ich temperatura topnienia to około 1300°C (a więc wyższa od temperatury topnienia szkła), a twardość – 5,5-7 w skali Mohsa. Cechuje je szklisty lub tłusty połysk i muszlowy przełam, są przezroczyste lub przeświecające. 

Występowanie mołdawitu

Mołdawit jest uważany za jeden z najrzadszych kamieni na Ziemi. Nie powinno nas to dziwić – w związku z jego sposobem powstania obszar występowania tego kamienia to bardzo ograniczony teren, obejmujący niektóre regiony centralnej Europy: ziemie Moraw i Czech w dzisiejszej Republice Czeskiej, graniczącą z Polską i Czechami niemiecką Saksonię, a także Austrię, Szwajcarię oraz Polskę, gdzie jego obecność stwierdzono na Dolnym Śląsku.

Szacunki mówią, że całkowita ilość mołdawitu istniejącego na Ziemi to około 275 ton, z czego olbrzymi procent został już wydobyty! Ponieważ jest tak rzadkim, a przy tym niezmiernie interesującym kamieniem, w 2014 roku w Ljubljanie założono stowarzyszenie skupiające badaczy z całego świata, mające za zadanie propagować wiedzę na jego temat. W Czechach natomiast, które pochwalić się mogą największą ilością występującego na ich terenie mołdawitu, można odwiedzić poświęcone mu, znajdujące się w Czeskim Krumlowie, muzeum.

Historia mołdawitu

Nazwa mołdawitu pochodzi od niemieckiej nazwy rzeki Wełtawy (niem. Moldau), z której okolic pochodzą pierwsze znalezione i opisane okazy tego kamienia (w polskich opracowaniach jest on często nazywany także  wełtawitem). Pierwszy raz użyto jej w odniesieniu do mołdawitu w XIX wieku, zaś pierwszych odkryć dokonano w wieku XVIII, lecz  tak naprawdę kamień ten był wykorzystywany już dużo wcześniej. W średniowieczu  tworzono  z jego wykorzystaniem biżuterię przeznaczoną głownie dla szlachetnie urodzonych oraz członków rodzin królewskich. Świadectwem tego jest zielony kamień umieszczony w jednym ze skarbów średzkich odnalezionych w Środzie Śląskiej: pochodzącą z początków XIV wieku koronę kobiecą ozdobiono klejnotem, który rozpoznany został później właśnie jako mołdawit. O ogromnej wartości tego kamienia świadczy też przekonanie, że mołdawit mógł być kamieniem zdobiącym legendarny kielich – Świętego Graala!

Zastosowanie mołdawitu

Współcześnie mołdawit również jest kamieniem bardzo cenionym w biżuterii. Okazom o wartości jubilerskiej (charakteryzującym się wysoką przezroczystością oraz głębokim butelkowozielonym kolorem) nadaje się najczęściej szlif fasetkowy i wykorzystuje się je w kolczykach czy wisiorkach. Wyjątkowo poszukiwane są również nieoszlifowane bryłki mołdawitu, z powodzeniem dające się oprawić w srebro lub wykorzystać w technice wire-wrappingu, która pięknie eksponuje naturalną surowość tego kamienia. Biżuteria z mołdawitem zawsze będzie wyjątkowa, bo taki jest on sam: rzadki, oryginalny, piękny, w pewnym sensie o kosmicznym pochodzeniu – być może najbardziej niezwykły kamień, jaki istnieje na Ziemi.

Miłej lektury,

Ewa Sz. z Royal-Stone