Bajorek do haftu ozdobnego, haftu złotego i haftu koralikowego

Co to jest bajorek i do czego służy?

Bajorek to cienki metalowy drucik zwinięty w sprężynkę. Nazwa pochodzi prawdopodobnie z języka włoskiego, w którym słowo bagliore oznacza błyszczeć. Bajorek spotykamy pod różnymi nazwami np. french wire, pearl purl, bullion, gimp czy cannetille. Stosuje się go do haftowania ozdobnego. Przykłady stosowania bajorka odnajdziemy w technice nazywanej haftem złotym,  czyli  rodzajem haftu, w którym wykorzystywane są metaliczne nici.  W odróżnieniu od innych haftów, w hafcie złotym metaliczne nici nie przechodzą na lewą stronę tkaniny czy podkładu, a są do niej mocowane za pomocą innych nici – bawełnianych, jedwabnych lub współcześnie poliestrowych czy nylonowych. Haft złoty stosowano do ozdabiania ornatów, sztandarów i szat królewskich i szlacheckich. Związane było to z wysokim kosztem nici, które były na ogół srebrne lub srebrne pokrywane złotem.

Bajorek do haftowania produkowany jest obecnie z drutów srebrnych lub miedzianych, przeciąganych następnie przez przeciągadła (cajzyny) tak, by były naprawdę cienkie. Następnie druty galwanizuje się i nawija na cienkie rdzenie, tworząc ścisło zwinięte sprężynki.  Obecnie produkuje się bajorek nie tylko w tradycyjnych kolorach – złotym, srebrnym i miedzianym, ale także w wielu różnych kolorach jak turkus czy fuksja, a nawet w wersjach wielokolorowych z tonalnymi przejściami lub kontrastami.

Obecnie haft bajorkiem stosowany jest jak kiedyś, do ozdabiania szat liturgicznych, ornatów, proporców czy sztandarów, także odzieży, mundurów i baretek, ale także przedmiotów codziennego użytku – butów i toreb, a także biżuterii  – w szczególności wykonywanej w technice haftu koralikowego.

Zastosowanie bajorka w hafcie koralikowym zdobywa coraz większą popularność. Bajorek pozwala na uplastycznienie pracy, nadanie jej wymiaru, ale także poprzez swoje różne faktury daje duże zróżnicowanie i nieograniczone niemal efekty.

Rozpoczynając haft z użyciem bajorka, wstępnie przygotowujemy podkład, rysując na nim kontury i miejscowo uwypuklając go poprzez naszywanie na nim dodatkowych warstw miękkiego filcu. Nanosząc na podkład lub tkaninę kontury,  należy uważać, aby linie nie były zbyt grube, w innym wypadku nie ukryją się pod cienkim bajorkiem. Pracę rozpoczynamy od naszycia konturów, do czego stosujemy bajorek twardy.

Jak szyć bajorkiem?

Do przyszywania bajorka stosujemy igły nie grubsze niż nr 10. Twardego bajorka nie docinamy od razu na potrzebną długość, dopiero pod sam koniec kawałka przycinamy go ostatecznie – należy zatem przed przystąpieniem do haftu oszacować potrzebną długość i odciąć ją z pewnym nadmiarem. Dobrze jest mieć specjalnie przeznaczone do tego nożyczki, gdyż mogą one ulec stępieniu podczas przecinania twardego drucika.

Przed przyszyciem twardego bajorka należy go delikatnie rozciągnąć – tyle, aby jedynie poluzować zwoje, a następnie formuje się go, odwzorowując potrzebny kształt. Aby dobrze dopasować twardy bajorek do konturów, dobrze jest zaopatrzyć się w pęsetę lub szczypce, by móc go wyginać nawet pod ostrymi kątami.

 Następnie inną gładką nicią przyszywa się go do podkładu co 3-4 zwoje, stosując ścieg okrętkowy, jedynie na początku i na końcu linii przyszywamy go gęściej, także w miejscach zmiany kierunku lub silnego zakrzywienia dobrze jest doszyć bajorek nieco gęściej. Należy bardzo ostrożnie wsuwać nić między zwoje bajorka, aby ani nić, ani bajorek nie uległy zniszczeniu, nie należy także zbyt mocno zaciągać nitki, żeby nie doprowadzić do pęknięcia drucika.

 Twardy bajorek można też rozciągnąć nieco bardziej i doszywać go grubszą, widoczną nicią w każdym zwoju – stworzy to  dodatkowy ozdobny efekt.

Do wypełniania większych powierzchni stosujemy tzw. bajorek miękki. Bajorki miękkie są delikatne i bardzo łatwo je uszkodzić. Pracując z bajorkiem miękkim, należy szczególnie uważać, żeby go nie rozciągnąć – gdyż nie wróci on już do stanu pierwotnego. Wśród bajorków miękkich wyróżniamy:  gładki, fasetowany i fakturowany. Oczywiście każdy z nich może mieć różną średnicę — od 1 do 3, a nawet 4 mm.

Gładki bajorek miękki to cienki drucik nawinięty na rdzeń o przekroju okrągłym. Jest bardzo plastyczny. Występuje w wielu kolorach i grubościach. Może być bardzo błyszczący, satynowy lub matowy. Przyszywa się go tak jak koraliki, wstępnie dzieląc go na krótkie odcinki. Należy bardzo uważać, aby nie zaciągnąć już doszytego bajorka czubkiem igły!

Innym rodzajem  bajorka miękkiego jest bajorek fasetowany. Bajorek fasetowany powstaje z cienkiego drucika, spłaszczonego i nawiniętego na rdzeń o przekroju wielokąta, co powoduje, że bajorek nabiera „fasetu” i pięknie odbija światło. Można doszywać go w różnych kierunkach, co jeszcze spotęguje efekt odbicia światła.

Bardzo ciekawym bajorkiem jest bajorek fakturowany, który powstaje przez nawinięcie cienkiego drucika na rdzeń o zmiennej średnicy lub owalny. Bajorek ten nadaje ładnej faktury haftom i bardzo urozmaica pracę, bez dodawania jej błysku i efektu glamour.

Bajorki doskonale współgrają w haftach nie tylko z metalicznymi i jedwabnymi nićmi, ale także z popularną muliną czy nićmi o wysokim połysku Poly Sheen, także z koralikami typu seed np. Toho Round czy perełkami  i biconami np. Crystal Pearls i Xilions. Fantastycznie wyglądają w towarzystwie taśm cyrkonowych, cekinów i kaboszonów w oprawie.

Zachęcamy do eksperymentów, dzięki bajorkom Twoje prace zyskają  niepowtarzalny blask i nowy wymiar.