Niebieski kamień dla naukowców i twórców – sodalit

Spośród minerałów o niebieskiej barwie, takich jak lapis lazuli, akwamaryn czy dumortieryt, ten jest być  może najbardziej powszechny, ale na pewno nie mniej od nich ciekawy. Przedstawiamy garść informacji i ciekawostek na temat sodalitu.

Właściwości i występowanie sodalitu

Sodalit to minerał należący do grupy skaleni – jest glinokrzemianem sodu i to właśnie zawartości  tego pierwiastka w swoim składzie zawdzięcza on swoją nazwę. Słynie z intensywnego, niebieskiego koloru, który często przechodzi w fioletowe lub granatowe odcienie, cechuje go też często obecność białych żyłek, będących wrostkami kalcytu. Mimo że najbardziej charakterystyczna jest jego niebieska barwa, przybiera również inne kolory: bywa zielony, szary, żółtawy, biały, a także różowy.

Sodalit rzadko przybiera formę dobrze wykształconych, przezroczystych kryształów – takie okazy są oczywiście najbardziej cenione przez  jubilerów i kolekcjonerów; najczęściej występuje on jednak pod postacią amorficznych, nieprzezroczystych mas; charakterystyczne są dla niego skupienia ziarniste i zbite. Wykształca się w skałach magmowych, takich jak sjenit nefelinowy, a towarzyszą mu często minerały z grupy krzemianów, na przykład leucyt, natrolit, tytanit, albit czy sanidyn.

Sodalit charakteryzuje się szklistym lub tłustym połyskiem oraz białą lub bladoniebieską rysą.  Jest nierówny,muszlowy w przełamie, cechuje go niewyraźna łupliwość oraz twardość  5,5-6 w skali Mohsa. Pod wpływem promieni UV może wykazywać pomarańczową fluorescencję.

Złoża tego minerału występują w kilku miejscach na świecie: najbardziej znaczące w USA,  Kanadzie, Namibii, ale także w Indiach, Boliwii i Brazylii, Birmie, Rosji, Portugalii, Rumunii, Włoszech o raz na Grenlandii. To z południowo-zachodniej części tego regionu pochodzą też pierwsze sklasyfikowane przez mineralogów okazy, opisane po raz pierwszy w1811 roku.

Co to jest Hakmanit?

Niezwykle interesującą odmianą sodalitu jest hakmanit bądź hackmanit (ang. hackmanite), który wykazuje efekt tenebrescencji, a więc posiada zdolność zmiany koloru pod wpływem światła słonecznego (ten efekt wykorzystuje się w materiałach, które są używane do produkcji fotochromowych okularów  przeciwsłonecznych). Zjawisko to, nazywane fotochromizmem, jest  odwracalne, ponieważ kolor minerału w zależności od oświetlenia może się zmieniać w nieskończoność, ale sytuacja ulega zmianie, gdy kamień zostanie poddany obróbce cieplnej –  wówczas zmiana barwy jest trwała. Tenebrescencję hakmanit zawdzięcza obecności siarki w swoim składzie.

Nie które minerały pod wpływem słońca zmieniają swój kolor z fioletowego na szarawy lub biały, podczas gdy inne, początkowo białe, na skutek działania promieni słonecznych przybierać mogą fioletoworóżową, a nawet czerwoną barwę.

Na ślad tej szczególnej odmiany sodalitu natrafiono po raz pierwszy na Półwyspie Kolskim w Rosji, ale okazy hakmanitu znajduje się również w Kanadzie, USA, Birmie i na Grenlandii.

Ciekawostki o sodalicie

Ze względu na swój intensywnie niebieski kolor sodalit bardzo często bywa mylony z dumortierytem, lazurytem oraz lapis lazuli. Z tym ostatnim łączy go nie tylko zbliżona barwa, ale także inkluzje kalcytu, jednak dla lapisu charakterystyczna jest też obecność pirytu, który w  sodalicie zazwyczaj nie występuje.

Ponieważ sodalit jest minerałem kruchym i delikatnym, należy obchodzić się z nim ostrożnie w codziennym użytkowaniu. Warto też pamiętać o tym, że kamień ten pod wpływem światła słonecznego może blednąć, dlatego zaleca się unikanie długiej ekspozycji na słońce biżuterii z jego udziałem.

W ezoteryce sodalitowi przypisuje się działanie rozjaśniające i uspakajające umysł, wspomagające rozsądek i wzmacniające wewnętrzną równowagę. Ma on wspierać koncentrację i logiczne myślenie i jako taki jest uważany za kamień ludzi nauki oraz twórców. Przypisywane sodalitowi znaki zodiaku to Strzelec oraz Panna.

Zastosowanie sodalitu

Sodalit jest popularnym kamieniem kolekcjonerskim i ozdobnym. Wykorzystuje się go jako materiał okładzinowy i dekoracyjny, tworzy się z niego również rzeźby i różnego rodzaju figurki. Jest także używany w jubilerstwie.

Szlifuje się go przede wszystkim na kaboszony oraz gładkie kule (chociaż spotkać można również sodalit fasetowany), które są wykorzystywane w kolczykach,bransoletach czy pierścionkach. Inne popularne kształty sodalitu to monety,łezki, wałki, prostokąty lub owale. Znaleźć mogą zastosowanie w wielu technikach biżuteryjnych, takich jak sutasz czy beading, atakże w metaloplastyce oraz wire-wrappingu. W tych ostatnich sodalit jest szczególnie dobrym wyborem, ponieważ świetnie komponuje się ze srebrem i bardzo często jest w ten właśnie sposób oprawiany. Dobrze prezentuje się także w towarzystwie innych kamieni: można go łączyć z  minerałami o barwie białej, szarej, czarnej lub zielonej, na przykład z chryzokolą, szarym agatem, onyksem lub kryształem górskim, świetnie wygląda także w towarzystwie pereł i białej muszli. Atutem sodalitu jest też niewygórowana cena.

Biżuteria znanych polskich twórców, do której wykorzystano kamienie sodalitu:

Srebrna biżuteria z sodalitem będzie zawsze wyglądać ponadczasowo i elegancko, ale polecamy ten kamień również do bardziej powszednich stylizacji – ze względu na  swój dżinsowy kolor będzie pasował nawet do codziennego stroju: możemy go nosić do zwykłych dżinsów, a w jego towarzystwie na pewno będziemy się czuć niezwykle i wspaniale.

Miłej lektury,

Ewa Szcześniak