Kwarc odmiany, właściwości i zastosowanie

Kwarc należy do najpospolitszych minerałów występujących w skorupie ziemskiej, jest głównym składnikiem granitów i piaskowców oraz skał metamorficznych. Jego nazwa pochodzi od starogermańskiego „kwarr” czyli zgrzyt lub słowiańskiego „kwardy”(twardy). Kwarc należy do krzemianów przestrzennych, zbudowany jest głównie z SiO₂ – dwutlenku krzemu (krzemionka). Krystalizuje w układzie trygonalnym, odznacza się wysoką twardością, bo 7 w skali Mohsa i niedużą gęstością (2,65 w przypadku czystego kwarcu bez domieszek). Na ścianach kryształów ma połysk szklisty, na powierzchni przełamu połysk tłusty, przełam muszlowy, rysa biała. Kryształy kwarcu występują w skupieniach w postaci swoistych szczotek krystalicznych lub geod. Długość kryształów kwarcu wynosi zazwyczaj około kilka centymetrów, choć zdarza się, że osiągają bardzo duże rozmiary aż do kilku metrów i masę nawet kilku ton.

Kwarc, kryształ górski

Czysty kwarc jest bezbarwny, dzięki domieszkom może przybierać różne barwy i tak możemy spotkać kwarce o zabarwieniu szarym, żółtym, różowym, czerwonym, niebieskim, zielonym, fioletowym, brązowym i czarnym. Często kwarce zawierają różne wrostki i inkluzje mineralne i przybierają nowe nazwy np. kwarc rutylowy, kwarc turmalinowy, kwarc sagenitowy, kwarc żelazisty, włosy Wenus, włosy Tetydy, kwarc dumortierytowy, kwarc truskawowy.

Kwarc jest określeniem grupy minerałów o składzie chemicznym SiO₂ i podobnych właściwościach, wśród nich wyróżnia się: kwarce mikrokrystaliczne i mikrokrystaliczne, o których szerzej w dalszej części.

Kwarcu nie da się zarysować stalowymi przedmiotami, natomiast kwarc rysuje szkło.

Kwarc fantomowy (Phantom) i kwarce ze złotym rutylem

Kwarc historia

Kryształy kwarcu były popularne w starożytnej Grecji i Rzymie, ale archeolodzy dowodzą również jego wykorzystanie przez człowieka w osadach dennych jaskini Altamira (północna Hiszpania, 13000 lat p.ne.). Ludzie pierwotni już doecenili, że kryształy są zawsze chłodniejsze od innych przedmiotów, co wykorzystywano w praktyce, kulami kryształów chłodzono się w upalne dni. Uważano, że bogini Wenus kąpała się w lodowato zimnych strumieniach górskich aby zachować urodę i wierzono, że jej kosmki włosów są zatopione w kwarcu (czyli włoskowate wrostki rutylu). Podczas I wojny światowej zjawisko piezoelektryczne kryształu górskiego wykorzystywano w wytwarzaniu i odbiorze fal ultradźwiękowych, dzięki nim wykrywano okręty podwodne (przyp. kryształy wykazują zjawisko piezoelektryczne, które polega na tym, że pod wpływem naprężeń mechanicznych pojawiają się na powierzchni kryształu ładunki elektryczne). Pierwsze okulary, które pojawiły się w Europie (XIII wiek) były wykonane właśnie z kryształu górskiego.

Kwarc fantomowy

Zastosowanie kwarcu w przemyśle i zdobnictwie

Kwarc jest cennym surowcem w przemyśle, odgrywa istotną rolę w życiu człowieka, służy m.in do wyrobu szyb kwarcowych, przyrządów optycznych, jest stosowany w elektrotechnice i jako materiał ścierny. Fale ultradźwiękowe powstałe z płytek kwarcowych są wykorzystywane w urządzeniach pomiarowych, szlifierkach ultradźwiękowych, w przemyśle chemicznym, a nawet spożywczym (do emulgowania tłuszczów).  Z okruchów kryształu górskiego produkuje się szkło kwarcowe mające cenne właściwości w przemyśle (najwyższą ze wszystkich szkieł temperaturę mięknięcia – aż 1750°C).

Kryształy kwarcu

Zarówno bezbarwny kryształ górski jak i barwne jego odmiany są cennym materiałem do produkcji ozdób i dzieł sztuki. Ametyst oprawiono w złoto już starożytności, uważano, że ten kamień skutecznie zapobiega upojeniu alkoholowemu. W Zbrojowni Kremlowskiej w Moskwie (muzeum) jest kryształowy samowar, w Wiedeńskim muzeum znajduje się flet wyrzeźbiony w krysztale, a w zasobach British Muzeum czaszka z kryształu górskiego wykonana przez Azteków. W Polsce w zasobach skarbca na Jasnej Górze przechowywane są przepiękne wazony z kryształu górskiego pochodzące z XVI/XVII wieku albo buława (laska zakończona ozdobną gałką) z głownią wykonaną z kryształu górskiego, wysadzaną rubinami i szmaragdami; wotum Józefa Potockiego, hetmana wielkiego koronnego.

Różne odmiany kwarcu są często wykorzystywane w jubilerstwie jako kamienie ozdobne oraz surowiec rzeźbiarski. Kryształ górski w biżuterii handmade najpiękniej wygląda jako duże kule albo jajka, naszyjnik z tych kamieni polubimy szczególnie latem, bo będzie nas chłodził. Kwarc dymny i ametyst wykorzystywany jest często w biżuterii gronkowej (kształty kropelek, brioletek), cytryn lubiany przez osoby o ciemniejszej karnacji ślicznie podkreśla opaleniznę i dodaje optymizmu projektom. Kwarce turmalinowy, ze złotym rutylem i kwarc fantomowy to wyjątkowe okazy z uwięzionymi skarbami w środku.

Kwarc dymny, Kwarc turmalinowy, Cytryn, Ametyst

Odmiany kwarcu:

KWARC MAKROKRYSTALICZNY (kryształy widoczne gołym okiem):

• kryształ górski (kwarc bezbarwny) – czysty, przypominający skamieniały lód
• kwarc fioletowy (ametyst) – kwarc o naturalny fioletowym zabarwieniu
• kwarc żółty (cytryn) – zabarwienie pochodzi od domieszki żelaza
• kwarc żółtoczerwony (awanturyn) – kwarc zawierający wrostki miki chromowej lub hematytu
• kwarc dymny (kwarc zadymiony) – przeświecający kwarc o zabarwieniu bladobeżowej do brunatnej
• kwarc ciemnoszary (morion) – nieprzezroczysty kwarcu o zabarwieniu ciemnoszarym do czarnego
• kwarc różowy – kwarc o zabarwieniu bladoróżowym do różowego
• kwarc mleczny – kwarc przeświecający lub nieprzezroczysty o barwie mlecznobiałej, zawierający liczne inkluzje gazowo-ciekłe
• kwarc niebieski (kwarc szafirowy, lazurytowy) – niebieski od wrostków krokidolitu
• kwarce igiełkowe i włoskowe – z wrostkami innych minerałów w postaci igiełkowej lub włoskowej (kwarc rutylowy, kwarc z inkluzjami)

• kwarc fantomowy (kwarc Phantom, ang. Phantom quartz)

  mówi się, że jest to kryształ górski z “duchem”, fantomowe kryształy z uwięzionymi w środku pyłami skalnymi i piaskiem, gliną, mchem i innymi minerałami to rzadkie okazy, które zachwycają swoją wyjątkowością i zaskakującymi „skarbami” w środku kryształu. Takie niezwykłości tworzą się podczas cyklu wzrostu kryształu, gdy wzrost zostaje przerwany, różne minerały przemywane są przez powierzchnię kryształu, a następnie kryształ ponownie przybiera na wielkości i “zamyka” drogę powrotu minerałom. Fantomy w krysztale opowiadają unikalną historię przemiany kryształu przez tysiące lat.

• kwarc tytanowy Aura (ang. aura quartz)

  kwarc tytanowany, czyli kwarc pokryty tytanem – jest to kwarc poddany specjalnej obróbce w komorze próżniowej; tj. naparowywany tytanem, rzadziej miedzią, złotem, niobem czy indem (kwarc jest podgrzewany do wysokiej temperatury w próżni, następnie do próżni dodaje się parę tytanu, złota itd. W efekcie kwarce uzyskują nowy kolor, błyszczą wielobarwnie, przypominając kolory benzyny. Opalizujące i metalizowane kamienie są od zawsze poszukiwanym dodatkiem w biżuterii handmade.

Różne kolory kwarcu tytanowego (kwarc Aura)

Kwarc tytanowy Aura – różne kształty

KWARC – ODMIANY MIGOTLIWE (zawierające włókienka krokidolitu)

• kwarcowe tygrysie oko – o barwie żółtawej lub brunatnej
• kwarcowe bawole oko – o barwie czerwono-brunatnej
• kwarcowe sokole oko – o barwie niebieskoszarej
• kwarcowe kocie oko – o barwie szarawej, brunatnej lub zielonawej

Orle oko, Tygrysie oko, Bawole Oko

KWARC MIKROKRYSTALICZNY – skrytokrystaliczne (kryształy mikroskopijnej wielkości)

– chalcedon (nazwa pochodzi od miasta Chalcedon, obecnie znajdującego się na terenie jednej z dzielnic Stambułu)

Chalcedon jest odmianą kwarcu, różniąca się nieznacznie własnościami fizycznymi (gęstością i twardością), uważany długo za odrębny minerał, niebiaskawobiały i niebieskawoszary. Do odmian chalcedonu należą takie kamienie jak: karneol, sard, agat, onyks, sardonyks, jaspis, chryzopraz, krzemień i heliotrop.

Krzemionka jest głównym składnikiem również opalu, który jest bezpostaciową odmianą kwarcu.

Kwarc występowanie na świecie

Kwarc jest rozpowszechnionym minerałem na świecie, występuje w Brazylii, USA, Kanadzie, Boliwii, Kazachstanie, Rosji, na Ukrainie, w Mongolii, Szwajcarii, Austrii i na Madagaskarze. W Polsce spotykany na Dolnym Śląsku, w Karkonoszach i Górach Izerskich.

Które kwarce przypadły Ci do gustu? Sprawdź naszą aktualną ofertę kwarców w sklepie internetowym albo odwiedź nasze sklepy stacjonarne i obejrzyj na miejscu wszystkie kwarce.

Kwarc w biżuterii / Oprawa w srebrze Klaudiusz Chabrowski

Przyjemnej lektury,

Ania / Royal-Stone