Czysty jak… kryształ górski

Lód zaczarowany w kamień – o wierze w niezwykłą moc

Czy sądzicie, że przezroczysty i całkowicie bezbarwny minerał, jakim jest kryształ górski, jest kamieniem nudnym, nijakim i bez wyrazu? My uważamy, że jest dokładnie na odwrót! Jego niezwykła  przejrzystość oraz bezbarwność to cechy, która wyróżniają go spośród wszystkich innych, prawie zawsze w jakiś sposób zabarwionych, minerałów i czynią go jedynym w swoim rodzaju kamieniem jubilerskim oraz kolekcjonerskim.

Przez swoją całkowitą przejrzystość kamień ten może nam się kojarzyć z krystalicznie czystą wodą z górskiego potoku, starożytni natomiast utożsamiali kryształ z lodem – niezwykłym o tyle, że nie dającym się stopić – i to od greckiego słowa krystallos, oznaczającego lód, pochodzi jego nazwa. Właśnie w ten sposób – jako o lodzie skamieniałym w mrokach zimnych jaskiń – pisał o nim Pliniusz. Nie bez powodu funkcjonuje też w naszym słowniku określenie „czysty jak kryształ”, nawiązujące zarówno do zadziwiającej przejrzystości tego minerału, jak i pojawiających się w związku z tym skojarzeń z duchową i moralną czystością oraz niewinnością.

Pliniusz Starszy pisał o krysztale górskim:

Z niebiańskiej wilgoci i najczystszego śniegu rodzi się kryształ

Kamień ten znany był wielu kulturom: cywilizacjom Starożytnego Bliskiego Wschodu, ale także Mezoameryki (czyli prekolumbijskim kulturom środkowoamerykańskim). Ponieważ przypisywano mu szczególne właściwości oraz wierzono w jego oczyszczającą i uzdrawiającą moc, przez tysiące lat tworzono z niego przedmioty mające zastosowanie w praktykach magicznych i religijnych: służące do przepowiadania przyszłości czy uzdrawiania. Tak bardzo kojarzące nam się z magią kryształowe kule to przecież nic innego, jak przedmioty wykonane z kryształu górskiego właśnie, mające służyć do przewidywania nadchodzących wydarzeń.

Także i teraz ci, którzy wierzą w magiczną moc kamieni, przypisują mu wyjątkowe właściwości: ochronne, dodające energii, uzdrawiające i wspomagające czystość oraz otwartość umysłu.

Tajemnica kryształowych czaszek – o zagadkowych rzeźbach z przeszłości

Szczególnie intrygującym obiektem zrobionym z kryształu górskiego, będącym jednocześnie świadectwem przypisywania mu przez ludzi szczególnych właściwości, są tajemnicze, niezwykle dokładnie wyrzeźbione ludzkie czaszki, takie jak ta znajdująca się obecnie w British Museum w Londynie, która przy swojej wadze 5200 gramów jest przy okazji jednym z największych istniejących wyrobów wykonanych z kryształu górskiego. Czaszka ta miała zostać  odnaleziona w ruinach miasta Majów, istnieje jednak wiele wątpliwości i niejasności dotyczących znaczenia oraz prawdziwego pochodzenia zarówno tego artefaktu, jak i innych tego typu przedmiotów. Wiadomo, że wszelkiego rodzaju czaszki cieszyły się popularnością szczególnie wśród Azteków – odgrywały ważną rolę w rytuałach związanych z obchodami świąt poświęconym zmarłym, ponieważ miały stanowić symbol życia pozagrobowego oraz  odrodzenia.  Wszystko wskazuje jednak na to, że rzekomo prekolumbijskie pochodzenie słynnej londyńskiej czaszki z kryształu (ale i wielu innych podobnych obiektów, znajdujących się głównie w prywatnych kolekcjach)  to niestety mistyfikacja. Naukowcy udowodnili, że ten – skądinąd niezwykle piękny – przedmiot  nie  wykazuje  cech charakterystycznych dla sztuki prekolumbijskiej, co więcej,  zbadano, że został on wykonany przy pomocy narzędzi pochodzących z XIX wieku, najprawdopodobniej przez europejskich fałszerzy.  Niemniej, legendy o  tajemniczych kryształowych czaszkach zdają się być wiecznie żywe i  inspirują również współczesnych twórców popkultury – ten, kto oglądał film Indiana Jones i Królestwo Kryształowej Czaszki, będzie wiedział, o czym mowa!

Przezroczystość jako atut – o sposobach wykorzystania kryształu górskiego

Tymczasem ludzie na przestrzeni wieków, doceniając szczególne cechy kryształu górskiego, znajdowali dla niego także wiele dużo bardziej praktycznych zastosowań. W najodleglejszych czasach tworzono z niego narzędzia oraz broń, ale także służące do rozniecania ognia oraz pełniące rolę szkła powiększającego soczewki. Szczególnie ceniono wytwarzane z kryształu naczynia (nic dziwnego – przez swoją przejrzystość przypominają one tak popularne w dzisiejszych czasach szkło) takie jak wazy, puchary czy kielichy. Tworzono z niego również inne przedmioty ozdobne i użytkowe, na przykład świeczniki, różnego rodzaju figurki czy rzeźby, plansze do gier oraz medaliony, wykonywano z niego także oczywiście biżuterię: naszyjniki, kolczyki, pierścionki czy broszki. W biżuterii był też często łączony z innymi kamieniami ozdobnymi o intensywnych kolorach. Bardzo popularny stał się w 20. XX wieku, kiedy zabłysnął w geometrycznych projektach biżuteryjnych w stylu art déco, efektownie łączony na zasadzie kontrastu z czarnym onyksem.

Dzięki swoim optycznym właściwościom kryształ górski ma też współcześnie zastosowanie przemysłowe: jest używany do produkcji soczewek i pryzmatów, a przez swoje właściwości piezoelektryczne (czyli zdolność do wytwarzania ładunków elektrycznych pod wpływem nacisku) znajduje zastosowanie w elektronice – na przykład  w zegarach kwarcowych.

Wyjątkowe okazy z różnych stron świata – o występowaniu kryształu górskiego

Ten wszechstronnie wykorzystywany minerał jest bardzo rozpowszechniony w wielu rejonach świata. Znaleźć go można w Brazylii, Gwatemali, USA, Kanadzie, Kazachstanie, Birmie, Japonii, Szwajcarii, Francji, Austrii, Ukrainie oraz na Madagaskarze. Największe znalezione okazy ważą kilka, a nawet kilkanaście ton (te największe pochodzą z Rosji, Mongolii, Madagaskaru, Brazylii i Austrii) i zdarza się, że mierzą ponad metr (a czasami nawet i trzy metry) długości. Wyjątkowym znaleziskiem było w odkrycie w XIII wieku w Alpach Kryształowej Komnaty – olbrzymiej pustki skalnej porośniętej kryształami górskimi, z których największy ważył ponad 800 kilogramów!

Bogate złoża kryształu górskiego znajdują się także w Polsce: na Pogórzu Sudeckim (w Jegłowej w okolicach Strzelina), w Sudetach Wschodnich (okolice Głuchołaz), w Górach Izerskich, a także w Karkonoszach, Karpatach, Tatrach oraz Górach Świętokrzyskich. Największy  mający postać szczotki krystalicznej okaz kryształu górskiego pochodzący z Pogórza Sudeckiego można podziwiać w Muzeum Mineralogicznym Uniwersytetu Wrocławskiego,

Jeden kwarc, wiele odmian – o właściwościach kryształu górskiego

Nic w tym dziwnego, że minerał ten występuje tak powszechnie praktycznie we wszystkich rejonach naszego globu – kryształ górski to nic innego, jak całkowicie przezroczysta i bezbarwna odmiana kwarcu, ta zaś grupa minerałów, będąca składnikiem wielu skał magmowych, osadowych oraz metamorficznych, jest najpowszechniej występującą w skorupie ziemskiej. Kryształ górski należy do makrokrystalicznych odmian kwarcu obok takich minerałów jak zabarwiony na fioletowo kamień ametyst, żółty kamień cytryn, dymnobrązowy kwarc dymny, jasnozielony awenturyn czy różowy kwarc. Tworzy kryształy słupkowe, ostro zakończone. Bardzo często zawiera  inkluzje –  mogą być one tworzone przez aż około 40 różnych minerałów, takich jak  na przykład  goethyt, hematyt, piryt, dumortieryt, turmalin czy  cosalit. W zależności od minerału, który tworzy wrostki, kryształowi górskiemu nadaje się często odrębne nazwy – istnieje więc kwarc rutylowy, turmalinowy, truskawkowy czy dumortierytowy.

Kwarc z rutylem zawiera w sobie bardzo drobne złote igiełki  – jest przez to niezwykle efektowny, równie ciekawy efekt wizualny dają czarne lub ciemnozielone wrostki turmalinu w kwarcu turmalinowym lub zawierające tlenek żelaza różowoczerwone inkluzje w kwarcu truskawkowym.

Kryształ górski może też zawierać inkluzje gazowe oraz ciekłe – gdy tak się dzieje, zyskuje on białą barwę i jest wtedy nazywany kwarcem mlecznym. Zdarza się również, że w jego kryształach można dostrzec tęczową grę barw, czyli iryzację – wykazujący te cechę kryształ górski nosi nazwę kwarcu tęczowego.

Bardzo ciekawą odmianą kryształu górskiego jest też tak zwany kwarc fantomowy – w strukturze takiego kamienia można zobaczyć inny kryształ, wykształcony wcześniej i odróżniający się (często bardzo wyraźnie) od tego tworzonego nad nim za sprawą różnic w składzie.

Kryształ górski, ze względu na swoją niezwykłą czystość oraz połysk może też przypominać  swoim wyglądem diamenty, często też z powodu tego podobieństwa nadawano mu nazwy takie jak diament islandzki czy mormora.

Wiele z wyżej wymienionych odmian kryształu górskiego znajdziecie w ofercie naszego sklepu. Ze względu na swoją wyjątkową przejrzystość, brak koloru oraz szklisty połysk minerał ten będzie się idealnie komponować z wieloma innymi kamieniami: onyksem, hematytem, lapis lazuli, ametystem, ale też innymi odmianami kwarcu, takimi jak kwarc dymny czy różowy. Doskonale też zaprezentuje się w połączeniu z oksydowanym srebrem w technice wire-wrappingu.  Tworząc z niego kolczyki, bransoletki czy naszyjniki, warto docenić zarówno pięknie szlifowane kule, owale, kostki czy krople, jak i surowe bryły kryształu górskiego.

Co prawda nie dysponujemy kryształową kulą, ale wróżymy temu pięknemu minerałowi niegasnącą popularność i wiele różnorakich zastosowań, bo mamy pewność, że pomimo swojej  przezroczystości (a tak naprawdę właśnie dzięki niej oraz dzięki swojej nieskazitelnej czystości) w każdym projekcie biżuteryjnym zostanie dostrzeżony i doceniony!

Ewa, Royal-Stone

Zobacz kryształy górskie na biżuterię, dostępne w naszym sklepie internetowym.