Czym różnią się kamienie naturalne od syntetycznych?

Bardzo często, szczególnie w sklepach stacjonarnych rozmawiamy z Wami na temat kamieni ozdobnych. Pytacie nas, które są naturalne, lub czy w ogóle znajdziecie u nas takie 😉 które syntetyczne, lub sztuczne. Często pojawia się też pytanie o barwienie, jak przebiega proces oraz jaka jest jego trwałość. Temat kamieni ozdobnych, ich szeroko pojętej obróbki i ingerencji człowieka w ostateczny kształt i wygląd jest bardzo głęboki. Pewnie nie uda nam się odpowiedzieć na wszystkie nurtujące Was pytania, jednak mamy nadzieję, że zaspokoimy, chociaż odrobinę Waszą ciekawość.

---

Rodzaje kamieni ozdobnych

1. Kamienie naturalne

Kamienie ozdobne dzielimy, w zależności od pochodzenia- na naturalne, syntetyczne i sztuczne.  Kamienie naturalne, czyli wytworzone przez matkę naturę. Często posiadają naturalne wrostki innych minerałów, ciekawe inkluzje i unikatową grę barw. Nie zawsze zatem udaje się dobierać je w pary, ponieważ każdy jest niepowtarzalny i wyjątkowy.

2. Kamienie syntetyczne

Kolejną grupą są kamienie syntetyczne będące wytworem człowieka, stworzone na wzór kamieni naturalnych. Kamienie syntetyczne charakteryzują się identycznym składem chemicznym co naturalne,  jednak nieznacznie różnią się właściwościami chemicznymi i fizycznymi (posiadają jednakowy kąt załamania światła, strukturę krystaliczną, barwę itp. co kamienie naturalne). Wytwórstwo kamieni syntetycznych rozwinęło się ze względu na rzadkość występowania kamieni naturalnych, a co za tym idzie cenę, szczególne właściwości kamieni i rosnące zapotrzebowanie na kamienienie nie tylko w jubilerstwie. W związku z ogromnym rozwojem technicznym oraz zmniejszeniem kosztów produkcji, ceny kamieni syntetycznych są dużo bardziej atrakcyjne od cen kamieni naturalnych. Cały czas udaje się uzyskać syntetyczne wersje nowych, innych kamieni (np. opalu). Najbardziej popularne to syntetyczne rubiny, szmaragdy, szafiry, diamenty, aleksandryty czy ametysty.

3. Kamienie sztuczne

Kamienie sztuczne lub imitacje, czyli niemające odpowiednika w naturze. Ich skład chemiczny, właściwości fizyczne i chemiczne nie odpowiadają żadnym naturalnym kamieniom.  Najpopularniejszym kamieniem sztucznym jest cyrkonia, ale również lubiane przez wielu piasek pustyni i noc Kairu. Popularną imitacją diamentu jest moissanit.

4. Kamienie rekonstruowane

Ostatnią grupą są kamienie rekonstruowane, czyli takie, które powstały z połączenia sproszkowanego (lub drobnych bryłek) kamienia w połączeniu z żywicą lub polimerem (koral rekonstruowany), bądź poprzez stopienie w jedną bryłę (bursztyn). Kamienie rekonstruowane składają się zatem z rozdrobnionego kruszywa mineralnego i spoiwa. Dla przykładu większe bryły bursztynu pozyskiwane są poprzez podgrzanie drobniejszych kawałków do temp. 200-250°C i sprasowanie ich jednorodną masę.

Zapewne nurtuje Was teraz pytanie, jak odróżnić kamienie naturalne od syntetycznych? Czasem widać to gołym okiem (inna struktura, barwa, cena)  w innych przypadkach możemy polegać na szczerości sprzedawcy. Czasami niezbędny jest mikroskop lub w ogóle laboratorium gemmologiczne ze specjalistycznym sprzętem. Jedyne zatem co możemy zrobić to kupować kamienie w zaufanych źródłach, gdzie sprzedawcy posiadają rzetelną wiedzę na temat oferowanego towaru i potrafią odróżnić howlit od turkusu naturalnego 😉

---

Jak wpływa się na wartość i cenę kamieni ozdobnych?

Wartość kamienia zależy nie tylko od jego właściwości, ale od wielu różnych czynników, takich jak: barwa, czystość, przejrzystość, częstotliwość występowania czy w końcu szlif. Bardzo popularnym zjawiskiem jest traktowanie kamieni, czyli poprawianie, ulepszanie. Niektóre zabiegi są całkowicie akceptowalne i typowe dla danej grupy kamieni, inne natomiast uznawane są za niedopuszczalne i ceniące się pracownie jubilerskie niechętnie po takie kamienie sięgają.

Traktowanie kamieni ma na celu podniesienie jego jakości a co za tym idzie wartości. W związku z tym wpływa się na barwę kamieni, przejrzystość, czystość, wytrzymałość czy połysk. Najwyższe ceny osiągają kamienie nietraktowane, te poddawane procesom polepszającym są mniej wartościowe. Są jednak takie grupy kamieni, w przypadku których traktowanie jest standardem. Należy zatem pamiętać, że nie każda ingerencja w kamień deprecjonuje jego wartość. Przykładowo, popularną praktyką jest wygrzewanie rubinów w celu poprawy ich koloru i czystości lub olejowanie szmaragdów dla wydobycia ich blasku. Jeśli jednak w procesie olejowania dodany zostanie barwnik, taka praktyka wpłynie znacząco negatywnie na wartość kamienia. Oprócz działania temperaturą stosuje się lasery, kwasy, napromieniowywanie czy wypełnianie szczelin żywicą lub szkłem.

1. Wygrzewanie kamieni

Proces ten służy zintensyfikowaniu lub przeciwnie rozjaśnieniu barwy kamienia, a w niektórych przypadkach prowadzi do całkowitej zmiany koloru. Temperatura wpływa też na przejrzystość oraz blask kamieni, a co za tym idzie, pozwala obniżyć cenę czasem o ponad połowę w stosunku do nietraktowanych kamieni. Są to procesy nieodwracalne. Najbardziej znanym kamieniem, który otrzymujemy w procesie obróbki cieplnej jest cytryn. Żółta barwa cytrynu powstaje w procesie podgrzewania ametystu. To samo dotyczy różowego topazu, którego nie byłoby gdyby nie podgrzewanie.

2. Barwienie kamieni

Jednym z najpopularniejszych kamieni barwionych jest czarny onyks (chalcedon). Występujący w naturze  bardzo rzadko (tereny Namibii i Iranu) natomiast popularny wśród kamieni ozdobnych. Inne kamienie z tej samej rodziny to powszechnie znane agaty barwione na przeróżne kolory – różowy, fioletowy, zielony, pomarańczowy i wiele innych. Niektóre kolory pereł hodowlanych również otrzymywane są sztucznie (perły z małży Akoya w odcieniach intensywnego brązu, szarości czy czerni). Sztuczne barwienie widać najlepiej przy wierceniach lub naturalnych skazach, wokół których kolor jest bardziej intensywny. W przypadku agatów barwienie jest procederem akceptowalnym. Nie służy bowiem imitowaniu innego kamienia, czy wprowadzeniu klienta w błąd, jednak barwienie (dobarwianie) kamieni takich jak lapis lazuli, turkus, koral, rubin itp. wygląda już nieco inaczej. Barwienie wymienionych kamieni może służyć ukryciu ich niskiej jakości. W przypadku lapisu lazuli barwienie możemy łatwo sprawdzić poprzez potarcie kamienia nasączonym w acetonie wacikiem. Sztucznie barwione kamienie oczywiście powinny być dużo tańsze od tych w naturalnych kolorach. Kolejną kwestią w przypadku barwionych kamieni jest „puszczanie” koloru np. w kontakcie z wodą. Takie ślady może być dość trudno usunąć.

3. Olejowanie kamieni

Stosuje się przede wszystkim do szmaragdów. Większość, jednak nie wszystkie poddawane są procesowi olejowania (te nietknięte osiągają najwyższe ceny). Proces olejowanie wygląda następując: świeżo co wydobytą bryłę szmaragdu namacza się w beczce z olejem, następnie nasącza się nim rozdrobnione bryły, przygotowane do dalszej obróbki. Olej wnika w pęknięcia i szczeliny kamienia co sprawia, że są mniej widoczne dla oka. W celu uzyskania lepszego efektu olej jest wtłaczany w szczeliny pod ciśnieniem. Olejowanie jest standardowym procesem w przypadku szmaragdów, zdarza się również w przypadku rubinów czy aleksandrytów jednak zdecydowanie dużo rzadziej.

4. Wybielanie kamieni

Stosuje w przypadku korali, kości słoniowej czy pereł. Wybielanie jest procesem trwałym i niewykrywalnym w związku z tym nie wpływa na cenę

5. Powierzchniowe krycie kamieni – tytanowanie, platerowanie

 Jest jednym z najstarszych procesów barwienia kamieni, znanym od ponad 200 lat, stosowanym w celu zmiany lub ulepszenia barwy. Najbardziej znanym przykładem powierzchniowego krycia wśród kamieni jest topaz, który po zastosowaniu azotowych związków nazywany jest topazem Mystic a w najwyższej jakości topazem imperialnym. Powierzchniowe krycie stosuje się w celu nadania większego blasku kamieniowi, nadania barwy lub zintensyfikowania barwy charakterystycznego efektu. Np.  ciemna powłoka na spodzie opalu pozwala wydobyć jego iskrzenie.

6. Impregnacja i stabilizacja kamieni

To procesy odnoszące się głównie do turkusów. Impregnacja to proces polegający na nanoszeniu wosku lub parafiny w porowaty materiał. Stabilizacja jest natomiast procesem spajającym za pomocą polimerów, nadaje przy tym  wyższej trwałości kamieniom niż impregnacja. Impregnowane kamienie muszą być przechowywane z dala od źródeł ciepła by wosk nie rozpuścił się pod wpływem temperatury. Czasami woskowanie stosuje się również w celu wzmocnienia efektu wysokiego połysku powierzchni. Turkusy woskuje się m.in. by uniknąć blednięcia koloru, co zdarza się w przypadku niewoskowanych.

7. Wypełnianie kamieni

Dotyczy kamieni o spękanej i porowatej powierzchni. Polega na wypełnianiu wgłębień i pęknięć za pomocą szkła, polimerów czy innych materiałów. Proces stosowany w przypadku rubinów. W zależności od powierzchni i jakości wypełnienia może być ono zauważalne.

8. Naświetlanie laserem kamieni

Stosuje się głównie w przypadku diamentów do usuwania drobnych inkluzji poprzez nawiercanie maleńkich otworów. Inkluzje są przez nie usuwane w procesie  wysysania, wybielania lub laserowego wypalania.

Część kamieni z zasady nie podlega traktowaniu. Są to: granaty (wyjątek to demantoid), peridot, iolit, spinel, turmalin, malachit, hematyt, labradoryt. Jednak wraz ze wzrostem technologii grupa ta cały czas się zmniejsza.

Dla tych, którzy chcą zgłębić tajemnice pereł zapraszam TU.

Więcej o kamieniach przeczytasz w kolejnym wpisie.

Życzę udanej przygody z kamieniami ozdobnymi
Dorota, Royal-Stone