Jadeit czy nefryt?

O historii jadeitu, zielonego minerału znanego światu od tysięcy lat, pisaliśmy już jakiś czas temu. Czy jednak jesteście pewni, że wiecie o nim już wszystko?  Dzisiaj przedstawiamy kolejną porcję informacji na temat tego niezwykle interesującego kamienia, a przy okazji postaramy się odpowiedzieć na pytanie: czym właściwie różni się jadeit od nefrytu oraz jakie są jego rodzaje i możliwości zastosowań w projektach biżuteryjnych. Zapraszamy do lektury!

Charakterystyka jadeitu

Chociaż należą do różnych grup minerałów, jadeit oraz nefryt są kamieniami tak bardzo do siebie podobnymi, że ich odróżnienie może sprawiać kłopoty. Bardzo często bywają ze sobą mylone – bywało tak i w przeszłości, a dawniej nawet uważano je za jeden i ten sam kamień. Rozróżnienia dokonał dopiero w XIX wieku francuski badacz Alexis Damour i od tej pory uznawane są za dwa odrębne minerały. Mimo to obejmuje je wspólna nazwa zwyczajowa: oba kamienie nazywane są żadami (z ang. jade).

Zacznijmy od nefrytu: należy on do grupy amfiboli, jest krzemianem wapnia oraz magnezu. Jest on zbudowany z niezwykle blisko ze sobą zrośniętych skrytokrystalicznych włókienek aktynolitu (czasami, choć rzadziej, jest to tremolit) – taka budowa powoduje jego wyjątkową spójność oraz zwięzłość, a także sprawia, że nefryt ma wytrzymałość większą od stali i jest wyjątkowo trudny do rozbicia.

Nefryt jest minerałem nieprzezroczystym, bywa przeświecający. Może być gładki i jednolicie zabarwiony, ale zdarzają się także odmiany plamiste, marmurkowe lub żyłkowe. Zdarza się również, że wykazuje efekt optyczny kociego oka.

Tymczasem jadeit, nazywany także żadeitem lub żadem jadeitowym,  to minerał z gromady krzemianów (jest krzemianem sodu i glinu) należący do grupy piroksenów. Przyjrzenie się mu pod mikroskopem pozwala zauważyć ogromne podobieństwo jego budowy do struktury nefrytu.  Odróżnia go nieco większa twardość i gęstość oraz wyższy współczynnik załamania światła. Jadeit, tak jak i nefryt, charakteryzuje się wyjątkową zwięzłością i spoistością, co sprawia, że jest wyjątkowo odporny na działanie mechanicznych nacisków.

Jego barwa często jest nierównomierna:  może być cętkowany, smugowy, plamisty lub mszysty – nazywany jest wtedy żadem mszystym. Może być przeświecający do nieprzezroczystego, charakteryzuje go połysk szklisty do tłustego oraz biała rysa i doskonała łupliwość; tak jak i nefryt może wykazywać efekt kociego oka.

Jadeit może współwystępować z minerałami takimi jak diopsyd, albit lub almandyn.

Jadeit – występowanie

Aż do roku 1884 sądzono, że nefryt w Europie w ogóle nie występuje (uważano, że był sprowadzany z Azji). Jednak właśnie wtedy odkryto jego pokłady na Dolnym Śląsku, w Jordanowie na południe od Wrocławia. Stamtąd pochodzą też narzędzia i figurki wykonane z nefrytu, których czas powstania datuje się na okres neolityczny. Z czasem okazało się również, że złoża, które odkryto na terenie między innymi Alp oraz Apenin pochodzą z okresu plejstoceńskiego, co zadało kłam teorii, jakoby nefryt był towarem przez Europejczyków importowanym.

Poza krajami Europy takimi jak Polska, Włochy, Niemcy, Finlandia i Szwajcaria znaczące złoża nefrytu występują przede wszystkim w Azji: Chinach, Kazachstanie, Birmie oraz Rosji, a także w Nowej Gwinei, Australii, Nowej Zelandii, Kanadzie, USA i Meksyku.

Jeśli chodzi jadeit, najbardziej cenione pokłady znajdują się w Birmie oraz Gwatemali, a także w Tybecie, Chinach, Japonii, Rosji, Meksyku, USA oraz w Polsce w Tąpadłach na Górnym Śląsku.

Historia jadeitu

Tak jak zostało to wspomniane wcześniej, nefrytu oraz jadeitu do pewnego momentu nie traktowano jako odmiennych kamieni. Zarówno jeden, jak i drugi  wykorzystywany był przez różne cywilizacje od najdawniejszych czasów, przede wszystkim w starożytnych Chinach, ale także w Ameryce Środkowej oraz Nowej Zelandii. Popularność żadu jako kamienia leczniczego, magicznego i dekoracyjnego była ogromna, a bogactwo przedmiotów wykonanych z niego na przestrzeni dziejów jest tego świadectwem: są to amulety, narzędzia, rzeźby, ozdoby, naczynia,  biżuteria, posągi i wiele, wiele innych.

Kolory jadeitu

Warto jeszcze wspomnieć o barwie nefrytu oraz jadeitu, bo choć żady kojarzone są przede wszystkim z kolorem zielonym, mogą też przybierać zupełnie inne barwy.

I tak nefryt występuje co prawda przede wszystkim w wielu odcieniach zieleni (najbardziej intensywnie zabarwiony nazywany jest żadem szpinakowym), ale bywa także mlecznobiały, kremowobeżowy, szarobrunatny, żółtawy lub czerwonawy.

Również jadeit przybiera bardzo różne kolory: jego barwa bywa biała, szara, żółta lub żółtozielona, może też być fioletowa, niebieska, czarna lub czarnozielona,  czerwona oraz czerwonobrunatna. Niektóre warianty kolorystyczne jadeitu posiadają swoje odrębne nazwy, i tak jeden z rodzajów zielonego jadeitu nazywa się jadeitem diopsydowym, podczas gdy jeszcze inne, ciemnozielone odmiany to chloromelanit oraz astrydyt. Intensywnie zielony jadeit o odcieniu oliwinu nazywany jest jadeitem kanadyjskim. Istnieje także bardzo ceniony jadeit zwany jadeitem imperialnym lub cesarskim, którego barwa może być szmaragdowozielona lub lawendowa.

Ciekawostką może być fakt, że podczas gdy w Chinach najbardziej ceniony jest jadeit w kolorze żółtym, dla Europejczyków większą wartość przedstawia kamień o zielonej barwie.

Jadeit w biżuterii

Ze względu na to, że jadeit bardzo łatwo poddaje się działaniom barwników, często nadaje się mu różne intensywne kolory, by uzyskać mocno nasycone odcienie kamieni w przeróżnych wariantach, także wielobarwne – takie jak na przykład jadeit akwarela lub jadeit lodowy (albo jadeit ice). Takie barwione jadeity są bardzo atrakcyjne i cieszą się powszechną popularnością ze względu na olbrzymią wszechstronność zastosowań: można z nich stworzyć proste, lecz efektowne bransoletki na gumce, ale też użyć pojedynczych kamieni o soczystym kolorze do fantazyjnych projektów sutaszowych. Kamienie w kształcie kropli lub łezek fantastycznie sprawdzają się w efektownych, przyciągających wzrok kolczykach.

Niezwykle poszukiwane przez miłośniczki cięższej biżuterii są też duże, ozdobne plastry jadeitu antycznego, rzeźbione na wzór tradycyjnych chińskich motywów i ornamentów. Powstają z nich okazałe, szlachetnie wyglądające wisiory, które bardzo dobrze komponują się z chwostami. Można  je eksponować, nosząc zawieszone na rzemieniu bądź jako element ozdobny naszyjnika zbudowanego z innych kamieni – w obu wersjach prezentują się równie dostojnie.

Mamy nadzieję, że do wykorzystania jadeitu w pracach biżuteryjnych – zarówno tego naturalnego, zielonego, jak i antycznego oraz kolorowych wersji –  nie trzeba nikogo dodatkowo zachęcać: wielość kształtów oraz kolorów pozostawia olbrzymie pole dla wyobraźni i kreatywności.

Miłej lektury,

Ewa, Royal-Stone

Zobacz jadeity do biżuterii, dostępne w naszym sklepie internetowym.