Nadzwyczajna różnorodność rysunków oraz niezwykle urozmaicona kolorystyka sprawiają, że agat jest kamieniem cieszącym się olbrzymią popularnością wśród twórców i amatorów naturalnej biżuterii. Nie dziwi zainteresowanie, jakimi cieszył się nieustająco na przestrzeni dziejów –  historii jego wydobycia, przypisywanemu mu znaczeniu i zastosowaniu jako kamienia ozdobnego poświęciliśmy wpis:  Agat i trendy mody na 2017 rok – wszystkich chcących dowiedzieć się więcej na temat  historii i znaczenia agatu zachęcamy do zapoznania się z tym tekstem. W dzisiejszym wpisie opowiemy o właściwościach i cechach  charakterystycznych agatu, którym kamień ten zawdzięcza swoje uznanie, a także przedstawimy jego najbardziej popularne odmiany, udowadniając, jak wiele agat może mieć twarzy i jak ogromne są w związku z tym możliwości wykorzystania go w projektach biżuteryjnych.

Charakterystyka i właściwości agatu

Zacznijmy od najbardziej podstawowych informacji: agat jest jedną z odmian chalcedonu, minerału z gromady krzemianów należącego do rodziny kwarców, obok minerałów takich jak karneol, chryzopraz czy heliotrop. Charakterystyczna jest dla niego koncentryczna lub warstwowa budowa, objawiająca się w postaci  naprzemiennie występujących pasm i wstęgowatych prążków. Te pasy to właśnie cecha wyróżniająca agat spośród innych kamieni, choć –  jak wykażemy nieco dalej – nie wszystkie agaty będą się nią charakteryzować.

Cechami wspólnymi dla wszystkich agatów jest to, że są przezroczyste lub przeświecające, maja białą rysę, muszlowy przełam oraz woskowy połysk. Ich twardość to 6,5-7 w skali Mohsa. Krystalizują się w układzie trygonalnym.

Budowa agatu czyni go skupieniem polimineralnym – oznacza to, że składa się on z włóknistych kryształów kwarcu ułożonych warstwowo (zawsze prostopadle do powierzchni poszczególnych stref), ale zawiera też domieszki innych minerałów, takich jak hematyt, goethyt, chloryt czy seladonit, a także tlenków manganu, i to one właśnie wpływają na zabarwienie agatu. Zdarza się, że między włóknami kwarcu pojawia się też opalowa substancja. Charakterystyczne wstęgi o odmiennych barwach tworzą się na skutek cyklicznej krystalizacji i choć mogą różnić się szerokością, zachowują jednakową grubość w całej bryle.

AGAT – Występowanie

Agaty powstają w pęcherzach pogazowych oraz szczelinach wylewnych skał magmowych. W zasadowych skałach wulkanicznych wykształciły się w procesie zastygania law, tworzą się także w skałach osadowych.

Bryły agatu mają formę kulistą, elipsoidalną lub przypominającą migdał, bywają także nieregularne lub przybierają formy żyłowe. Bardzo często tworzą się w nich druzy, czyli pustki wewnątrz kamienia wyłożone kryształami, a także geody, całkowicie wypełniające wnętrza agatu. Mogą one być tworzone przez minerały takie jak kryształ górski, kwarc dymny, ametyst, anhydryt czy kalcyt.

Agat jest minerałem występującym powszechnie w wielu miejscach na świecie, jednak w wydobyciu przodują kraje południowoamerykańskie: Brazylia oraz Urugwaj. Wydobywa się go także w Meksyku,  Indiach, Chinach, Mongolii, Rosji, Namibii, Botswanie, na Madagaskarze, w Australii oraz USA, a na terenie Europy – w Czechach oraz Niemczech.

AGAT – Odmiany i nazwy

Rodzajów agatu jest bardzo wiele, dlatego, by ułatwić rozeznanie w mnogości jego wzorów i kolorów, nadaje im się bardziej szczegółowe nazwy.  Niektóre z nich są nazwami geologicznymi, inne zaś nazwami handlowymi – poniżej przedstawiamy te najbardziej popularne wraz z ich charakterystyką.

• Agat dendrytowy – nazywa się go agatem, chociaż nie cechuje go charakterystyczne dla tego minerału strefowanie; zamiast tego można zaobserwować na nim wzory przypominające drzewa lub paprocie (déndron w języku greckim oznacza “drzewo” – stąd nazwa). Specyficzne rysunki w kolorze czerwonobrunatnym, brązowym lub czarnym na bezbarwnej lub białawoszarej powierzchni kamienia tworzone są przez związki żelaza i manganu. Bywa nazywany agatem drzewiastym, agatem pejzażowym (inaczej krajobrazowym lub obrazkowym – kiedy jego brązowawe rysunki kojarzą się z krajobrazem) lub agatem muszkowym (muszkowcem) – gdy wzory na nim przypominają rój much. Wydobywa się go w Brazylii, Indiach oraz USA;

• Agat mszysty – także i ta odmiana agatu nie posiada wstęgowych pasów, za to wrostki hornblendy lub chlorytu oraz tlenki żelaza i manganu tworzą na bezbarwnym lub mlecznobiałym kamieniu zielone, czerwonawe lub brązowe wzory, kojarzące się z  kępkami mchu. Występuje przed wszystkim w Indiach, ale także w Rosji, Chinach oraz USA;
• Agat wstęgowy – z pasmami równej grubości, które układają się równolegle do ściany kamienia;
• Agat forteczny – pasma o nierównych, jakby poszarpanych krawędziach, które mogą kojarzyć się z kształtem fortyfikacji;
• Agat kolisty – posiada wstęgi ułożone koncentrycznie wokół ośrodka kamienia; jego odmianą jest agat oczkowy, którego punkt centralny przypomina swym kształtem oko;
• Agat rurkowy – jest poprzetykany drobnymi kanalikami, których ujścia są osadzone koncentrycznie;
• Agat ruinowy lub agat brekcja – zbudowany z odłamków agatu (skruszonego wcześniej wskutek nacisku), które zostały spojone ponownie w jednolitą bryłę za sprawą substancji krzemionkowej;
• Agat gromowy – posiada na swojej powierzchni liczne bruzdy, a sama bryła ma postać pasiastej buły – z tego powodu nazywany jest też kulą ryolitową lub “gromowymi jajkami”;
• Agat ognisty – pomiędzy pasmami tej odmiany kamienia znajdują się warstwy limonitu – wrostkom żelaza agat ten zawdzięcza efekt iryzacji podobny do gry barw obserwowanej na opalach; to rzadka odmiana, którą znaleźć można w Meksyku oraz stanie Arizona w USA;
• Agat szary, agat brązowy, agat lazurowy – ich nazwy odnoszą się do barwy kamienia;
• Agat polarny – mlecznobiały, przeświecający, z ciemniejszymi plamkami i smugami;
• Agat koronkowy – rysunek jego pasm przypomina delikatną koronkę;
• Agat pasiasty – posiadający dobrze widoczne, ułożone naprzemiennie białe i kolorowe pasma;
• Agat oceaniczny – cechują go delikatne, nieregularne wzory w stonowanych kolorach;
• Onyks – bardzo ceniona odmiana agatu, zbudowanego z ułożonych naprzemiennie biało-czarnych wstęg (ale uwaga: nazwa czarny onyks odnosi się do jednolicie czarnej wersji chalcedonu);
• Sardonyks – jest to agat warstwowy posiadający pasma w kolorze czerwonym i białym;
• Sard – jego bryły posiadają jednocześnie zarówno strefy ułożone koncentrycznie, jak i pasma równoległe;
• Agat blue lace  – odmiana posiadająca delikatne koronkowe pasy w kolorze białym i błękitnym, wydobywana w Afryce;
• Agat indyjski – nazwa nawiązuje do miejsca występowania, charakterystyczne są dla niego ciemnozielone odcienie;
• Agat brazylijski – barwiony na intensywne kolory agat o żywym lustrzanym połysku; jego oryginalna barwa jest zazwyczaj szara, cechuje go też brak wzorów, które uwidaczniają się dopiero po poddaniu kamienia obróbce;
• Agat Botswana – pochodzący z Afryki pasiasty agat, występujący w odcieniach szarości i beżu;
• Agat wężowy – kamień poddany spękaniu, w którego szczeliny wpuszczany jest barwnik; uzyskany w ten sposób efekt kojarzyć się może ze skórą węża;
• Agat bambusowy – w odcieniach piaskowo beżowo-szarych
• Agat karneolowy – w odcieniach pomarańczu i brązu.

Kolorystyka i barwienie agatów

Naturalne kolory agatu to zazwyczaj stonowane kolory: biele oraz szarości, jego barwa może też być szaroniebieska, beżowa, brunatna, różowa, zielonkawa lub czarna. Czasami przybiera bardziej zdecydowane odcienie: pomarańczowego, żółtego, czerwieni, zieleni lub brązu.

Popularną i całkowicie akceptowalną praktyką jest poddawanie niektórych agatów obróbce tak, by uczynić je jeszcze bardziej atrakcyjnymi. Intensywne kolory uzyskuje się są najczęściej  dzięki nasycaniu kamienia roztworami, które wnikają w jego szczeliny, a następnie podgrzewaniu w celu uzyskania pożądanej barwy. Takie traktowanie uwidacznia niedające się rozpoznać przed obróbką warstwy dzięki temu, że w różnym stopniu poddają się one działaniu barwników. 

Agaty barwi się również powierzchniowo: bywają one tytanowane, co nadaje im metalicznego blasku i podkreśla często występujące w nich druzy.  Dużą popularnością cieszą się też agaty trawione, których powierzchnia matowiona jest za pomocą kwasów.

Poniżej przykładowa biżuteria z agatami:

Zarówno agaty w naturalnych, stonowanych barwach, jak i te w żywych, energetycznych kolorach cieszą się olbrzymim powodzeniem w świecie biżuteryjnym, a zapewniają to nie tylko rozmaite rysunki i kolory, ale także ogromny wybór kształtów: agaty mogą być gładkie lub fasetowane, występują w postaci kul, wałków, owali, kropli, monet. Szczególnie przyciągające wzrok są brazylijskie agaty o intensywnych barwach w kształcie cygara, łezki czy kuli, a także efektowne kaboszony agatu z druzą. Prawdziwą furorę robią plastry agatowe, które można nosić jako wisiory lub użyć do bardziej rozbudowanych projektów.

Gdzie kupisz najpiękniejsze agaty? Oczywiście kule, kaboszony i plastry agatów kupisz w sklepie royal-stone.pl

Różnorodność agatów pozwala na wykorzystanie ograniczone tylko naszą wyobraźnią. Ciekawi jesteśmy, które rodzaje agatu wybieracie i jakie znajdujecie dla nich zastosowania – podzielcie się nimi!

Przyjemnej lektury

Ewa Szczęśniak z Royal-Stone