Perła jest królową klejnotów i klejnotem królowych.

Perła jest niekwestionowanym symbolem doskonałości, metaforą tego co najpiękniejsze, najczystsze i najcenniejsze. Do dnia dzisiejszego w każdym z języków słowo perła używane jest jako synonim wyjątkowości.

Pozyskiwanie pereł naturalnych

Perły są wywarzane są przez małże (ale również ślimaki) zamieszkujące morza i oceany. Perła powstaje na skutek podrażnienia powierzchni płaszcza małża przez ciało obce (np. ziarnko piasku). Perłopław broni się przed podrażnieniem w ten sposób, że ciało obce pokrywa kolejnymi warstwami takiej samej substancji, jaka tworzy jego muszlę. Okres powstawania perły o średnicy zaledwie 5 mm to ok. 3 lata, większe egzemplarze powstają odpowiednio dłużej.

Do końca XIX w. (gdy nie istniały jeszcze hodowle) szacuje się, iż aby znaleźć jedną perłę należało otworzyć aż 15 tys. perłopławów. Daje to wyobrażenie o rzadkości występowania i olbrzymim nakładzie wysiłku jaki trzeba było podjąć, aby mógł np. powstać  jeden naszyjnik.

Poławiaczami pereł była najczęściej rdzenna ludność zamieszkująca obszary występowania perłopławów. Poławiacze wypływali w morze drewnianymi łodziami, a następnie nurkowali na głębokość nawet 15 metrów bez jakiegokolwiek sprzętu. Zazwyczaj owoc całego dnia nurkowania to zaledwie kilka małży. Część okolicznej ludności do dziś trudni się pozyskiwaniem małży w ten sam sposób, jednakże już nie dla pereł – teraz są one sprzedawane właścicielom farm hodowlanych.

Wszystkie perły będące obecnie w obrocie pochodzą z hodowli. Na przełomie XIX i XX hodowlą perłopławów zajęli się Japończycy, a aktualnie znaczną  część dużych farm jest prowadzona przez Chińczyków. Warto przy tym wspomnieć, że Chińczycy już przed naszą erą poznali mechanizm powstawania pereł i potrafili je hodować, jednakże wówczas nie podjęli takich hodowli.

Małże hoduje się na wydzielonych częściach akwenów w specjalnych sieciach lub siatkach podtrzymywanych bojami. Wyjmowane są z wody w celu implantacji ciała obcego obrastającego następnie masą perłową. Całą operację implantacji należy przeprowadzić w czasie nie dłuższym niż 3 godziny od chwili wyjęcia małża z wody, gdyż tyle maksymalnie może on przeżyć poza środowiskiem wodnym.

Perły przeznaczone do biżuterii są nawiercane. Są perły wiercone do połowy, czyli tylko z jednej strony wykonuje się nawiercenie, aby potem można było wkleić sztyft i wykonać kolczyki albo podwieszenie do naszyjnika. Znakomita większość pereł jest wiercona na wylot, a średnica otworu jest zazwyczaj bardzo mała w porównaniu z kamieniami i sztucznymi koralikami. Te ostatnie mają zazwyczaj otwór wielkości 0,8-1,5mm, a perły zaledwie 0,4-0,7mm. W konsekwencji jesteśmy nieco ograniczeni jeśli chodzi o użycie nośnika, niemożliwe jest zastosowanie grubszych nici np. S-lon Beadsmith. Czasem jednak pojawiają się na rynku perły o szerokim otworze nawet do 1,8mm, są to specjalnie przygotowywane egzemplarze pod biżuterię makramową – tak jak na fotografii wyżej.

Sama operacja implantacji odbywa się w budynkach bezpośrednio nad brzegiem farmy i wymaga przy tym zręczności oraz chirurgicznej precyzji. Najlepsi pracujący przy tej czynności mogą liczyć na późniejsze, intratne kontrakty w Indonezji. Po kilku latach hodowli następuje odłów. Małż jest wykorzystywany w całości – wyjmowana jest perła (następnie polerowana i nawiercana), wykorzystywana jest muszla, a mięso małża stanowi ceniony pokarm.
Od długiego już czasu perły pozyskane poza hodowlami spotkać można już tylko w muzeach (często też zdobią klejnoty koronne), jednakże perły hodowlane to prawdziwe perły, które wytwarzane są przez mięczaki dokładnie w ten sam sposób, jak ma to miejsce w warunkach naturalnych.

Główne miejsca występowania pereł to Zatoka Perska, zatoka Mannar, wybrzeża Magadaskaru, Japonii, okolice Haiti oraz Florydy.

Symbolika i historia pereł

Perły wraz z muszlami i skorupkami znajdowano w prehistorycznych grobowcach. W ówczesnych czasach miały znaczenie magiczno-religijne związane było z wierzeniami lunarnymi (księżyc) i akwatycznymi (woda). Uważano, że perła “zrodziła się z wód”, to znów, że “pochodzi od księżyca”. Muszla i zrodzona z niej perła były symbolami kobiecości i płodności. Jak znajdujemy w Atharwawedzie, perła jest uznana za przesyconą siłą rozrodczą wody i “zrodzoną z księżyca”.

Seksualna symbolika muszli udzielać miała kobiecie wszystkich sił, jakie z tej symboliki wynikają, a podobieństwo między perłą a płodem miało ułatwiać poród. W jednym z chińskich tekstów znajdujemy fragment, w którym możemy przeczytać: “małż pang rodzący perłę jest podobny do kobiety noszącej płód w swym ciele”.

---

Kobieta potrzebuje niezliczonych sznurów pereł – Coco Chanel

Istnieją także legendy mówiące, że perły zrodziły się z kropelek rosy napełnionych światłem księżyca, że narodziły się z kropel piany wodnej rozpryskiwanej podczas narodzin Afrodyty (bogini miłości), a inna z legend –  że są łzami Adama i Ewy wypędzonych z Raju.

Szacuje się, że perły wykorzystywane są wykonywania ozdób od 6000 lat. W starożytności perły nazywano „łzami oceanu”.  Rzymianin Pliniusz Starszy (ur. 23 n.e.) w dziele “Naturalis Historia” nazywał perły “najwartościowszym towarem świata“. Ze względu na ich wyjątkowość w starożytnym Rzymie nie wszyscy mogli się nimi ozdabiać.

Perły znajdujemy w Piśmie Nowego Testamentu, w którym tak przedstawiono Nowe Niebo i Nową Ziemię:
“Mury zbudowane są z jaspisu, a samo Miasto ze szczerego złota przypominającego swym blaskiem szkło. Poszczególne warstwy fundamentu pod murem Miasta są wysadzane wszystkimi drogimi kamieniami. Warstwa pierwsza – jaspisem, druga – szafirem, trzecia chalcedonem, czwarta – szmaragdem, piąta – sardoniksem, szósta – krwawnikiem, siódma – chryzolitem, ósma – berylem, dziewiąta – topazem, dziesiąta – chryzoprazem, jedenasta – hiacyntem, dwunasta – ametystem. Dwanaście bram – to dwanaście pereł.” (Ap 21,21)

Powszechnie znana jest także przypowieść o perle, którą znajdujemy w Ewangelii wg Św. Mateusza:
“Królestwo niebieskie jest podobne do kupca poszukującego rzadkich pereł. Gdy znajdzie szczególnie cenną, idzie, sprzedaje wszystko co ma i kupuję tę perłę” (Mt 13,46)

Szczególna fascynacja perłami na kontynencie europejskim rozpoczęła się z chwilą, gdy Krzysztof Kolumb podarował królowej Hiszpanii Izabeli Kastylijskiej  wyjątkowo piękną perłę przywiezioną z jednej z wypraw. Amerykę zaczęto wówczas nazywać „ziemią pereł”. W ówczesnych czasach wierzono przy tym, że perły potrafią ochronić przez rzucanymi urokami.
W dobie baroku perły cieszyły się wielkim uznaniem wśród arystokracji. Szczególnie cenione były w tym okresie rzadkie perły łowione u brzegów Portugalii mające dziwne, nieregularne kształty – dlatego zwane są też perłami barokowymi (wł. barocco – “dziwny”).

Perła – właściwości – magia, medycyna, kosmetologia

W dawnych czasach rdzenna ludność zamieszkująca obszary w sąsiedztwie których żyły perłopławy przypisywała perłom magiczną moc. Perły pełniły przede wszystkim rolę amuletu oraz lekarstwa. Rozumienie rzeczywistości przez człowieka pierwotnego było zupełnie odmienne od naszego postrzegania świata. Nie przypisywał on przedmiotom funkcji wyłącznie estetycznej,  więc uznać należy, że funkcje te pełniły wówczas mało istotną, poślednią rolę, a kwestii estetycznych nie można w tym przypadku rozpatrywać bez ścisłego związku z głębszym sensem (z którego wynikać miały właściwości magiczne pereł).

W Indiach sproszkowane perły stosowano m.in. na choroby serca, problemy z krążeniem, żółtaczkę, zaburzenia psychiczne, zatrucie, choroby oczu, gruźlicę.

Na Wschodzie uznawano perły za afrodyzjak, używano w roli talizmanu,  a także wierzono, że włożenie perły zmarłemu do trumny zapewni mu zmartwychwstanie (perła miała zapewniać zmarłemu powrót do cyklu życia na podobieństwo faz księżyca, które wiązano z narodzinami, śmiercią i zmartwychwstaniem). Z kolei dawna medycyna europejska posługiwała się perłami w leczeniu melancholii, epilepsji i obłąkania.

Współcześnie medycyna i kosmetologia wykorzystuje perły przetwarzając je na drobny pył węglanu wapnia, który wykorzystywany jest następnie do produkcji leków i kosmetyków (proszek z pereł wykorzystywany jest w niektórych pudrach i kremach).

Perły szczęścia nie dają?

Perłom przypisuje się wykluczające właściwości, z jednej strony perły gwarantują powodzenie, ale z drugiej uważa się, że przyciągają fatum. Niektóre panny młode wierzą, że perła w biżuterii ślubnej przynosi nieszczęście w związku i rezygnują z perłowych dodatków. Perły uzależniają i rozkochują w sobie kobiety. Królowa Barbara Radziwiłłówna (żona Zygmunta Augusta) wyjątkowo kochała klejnoty, a w szczególności znana była jako wielka miłośniczka pereł. Jej mąż Zygmunt August nie szczędził pieniędzy na drogocenne zachcianki ukochanej żony. Wśród skarbów królowej nie brakło bogatych naszyjników, ozdób stroju takich jak czepce, kołnierze i bryże. Najlepsze gatunkowo okazy pereł specjalnie na życzenie królowej przywożono z Indii, kwoty przeznaczane na te zakupy były olbrzymie. Ponoć część cennych pereł nabyła Elżbieta I Tudor i w ten sposób trafiły one do królewskiego skarbca angielskiego. Wielką miłośniczką pereł była także królowa Egiptu Kleopatra albo Maria Stuart (królowa Szkotów).

Rodzaje pereł

Perły słonowodne – są hodowane głównie w Japonii i Chinach. Występują w kolorze białym, żółtym,różowym i kremowym.

Perły słodkowodne – hodowane głównie w Chinach. Występują w rożnych kształtach i kolorach. Ich  atrakcyjna cena powoduje powszechne wykorzystanie w wyrobach jubilerskich na całym świecie.

Perły mórz południowych – hodowane głównie w  Australii i Indonezji. Standardowa wielkość to przedział 10-20 mm. Ze względu na rzadkość występowania i wielkość są aktualnie jednymi z najdroższych na świecie.

Perły Tahitańskie – hodowane w Polinezji Francuskiej o średnim rozmiarze 12 mm. Charakterystyczny jest tutaj ciemny kolor z poblaskiem grafitu, brązu lub barwa “pawia”. Rzadko występują w kolorze czarnym.

Wielkość pereł

Wielkość pereł określa się w milimetrach. Najmniejsze perły mogą mieć mniej niż 1 mm średnicy,a największe nawet 20 mm.

Kolor pereł

Perły występują w szerokiej gamie kolorów – białym, grafitowym, niebieskim, fioletowym i in. Każdy z kolorów występuje także w różnych odcieniach.

Kształt pereł

 Perły powstające w sposób naturalny niezwykle rzadko występują jako idealnie okrągłe. Klasyczny kształt perły jest bardziej, lub mniej zbliżony do idealnej kuli. Możliwość stosowania różnego kształtu implantów w nowoczesnych hodowlach pozwala na uzyskiwanie zróżnicowanych kształtów: kwadratów, guzików, talarów, itd.

Perły naturalne – cena

Od czego zależy cena pereł i które perły są najdroższe? Ile kosztuje perła z małzy? W dzisiejszych czasach perły naturalne są powszechnie dostępne na rynku, dzięki rozwijającym się hodowlom i dużej konkurencji. W przypadku okrągłych pereł w kształcie kul, jej jakość, regularność, błyszcząca powierzchnia bez wgłębień i skaz jest wyznacznikiem ostatecznej ceny. Idealnie okrągłe perły o równej powierzchni są bardzo drogie, ich cena może osiągać nawet wartość kilku tysięcy złotych.  Dużo droższe są perły morskie od słodkowodnych (te hodowane są w jeziorach i rzekach) i dzięki łatwiejszemu procesowi hodowli są bardziej dostępne. Cena pereł hodowlanych, słodkowodnych waha się w zależności od kształtu i jakości od ok. 30zł do kilkuset za sznur.

Pielęgnacja pereł naturalnych

Perły „starzeją się” i mają ograniczoną długość życia. W pierwszej kolejności stają się matowe, a następnie pojawiają się pęknięcia. Kolejną fazą jest łuszczenie się, a na końcu perła się rozsypuje.Perły znajdowane w starych grobowcach rozpadały się na drobny proszek już przy dotknięciu.

Perłom szkodzą zarówno susza, jak i znaczna wilgotność. Mogą podlegać niekorzystnym zmianom pod wpływem styczności ze skórą (pot) oraz kosmetykami. Szacowana średnia długość „życia” perły wynosi ok. 100-150 lat.

Perły najlepiej przechowywać osobno i w osobnych woreczkach, najlepiej aby nie stykały się z metalem (ze względu na małą twardość). Można je delikatnie czyścić mąką ziemniaczaną.