Złoto ma swoją cenę, jadeit jest bezcenny – Konfucjusz

Jadeit w czasach dawnych – Chiny

Figurka chimery z jadeitu. Chiny XVII w n.e.

Jadeit był bardzo cenionym minerałem w starożytnych Chinach. Jego znaczenie i wykorzystanie przypada w szczególności na okres epoki Szang (1532-1028 p.n.e.) i wczesnych lat panowania dynastii Czou (1027-256 p.n.e.).

W starożytnych Chinach wykorzystywano jadeit, ale ceniony był także nefryt i oba minerały były wówczas ze sobą mylone. Określano je wspólną nazwą yu, co można tłumaczyć jako niebiański kamień. Yu symbolizował cnoty takie jak: mądrość, miłosierdzie, odwaga, skromność i sprawiedliwość. Dopełnieniem głębokiej symboliki surowca były niektóre z form, jakie mu nadawano w trakcie obróbki. Z yu powstawały m.in. małpy, które w starożytnych Chinach symbolizowały długowieczność, siły nadprzyrodzone, oraz wiarę w możliwość transformacji człowieka.

Zgodnie z treścią badań nad symboliką dawnych wierzeń właściwości jadeitu wynikają z tego, iż wciela on kosmologiczny pierwiastek jang, a zatem nabiera szeregu właściwości solarnych, suwerennych i niezniszczalnych. Jadeit (tak jak i złoto) zawiera w sobie jang i dzięki temu stanowił centrum energii kosmicznej.

Jadeit traktowany był jako wcielenie suwerenności i mocy, a w lecznictwie jako uniwersalne lekarstwo połykane dla odmłodzenia ciała. W tym ostatnim przypadku rola jadeitu w kulturze chińskiej była po części analogiczna do znanej z mitologii greckiej ambrozji – “pokarmu bogów” (gr. ἀμβροσία, łac. ambrosia – nieśmiertelność). Do dnia dzisiejszego jadeit wykorzystywany jest niekiedy w trakcie zabiegów akupresury.

Chiny. Widok na fragment pałacu cesarskiego na Wzgórzu Długowieczności w Pekinie.

Jadeit odgrywał znaczną rolę w chińskiej alchemii i w praktykach żałobnych, co poświadczają zachowane teksty. Chiński alchemik Ko-Hung pisał: “Jeżeli włożyć złoto i jadeit do dziewięciu otworów ciała nieboszczyka, ochroni je to od zgnicia“. Z kolei w traktacie T’ao Hung Ching z V w.n.e.znajdujemy taki oto fragment poświęcony jadeitom: “Gdy z chwilą otwarcia starego grobu wydaje się, że ciało zmarłego jest żywe wiedzcie, że wewnątrz znajduje się wielka ilość złota i jadeitu“. Według przepisów dynastii Han w celu ochrony ciał przed rozkładem osoby o najwyższym statusie społecznym chowano w strojach wyszywanych perłami i ze szkatułami pełnymi jadeitu.

Istnieje przekaz, który mówi o tym, iż chińscy cesarze sypiali na łożach wykonanych, lub też inkrustowanych yu dla zapewnienia sobie zdrowia. Zgodnie z przekazami został nawet powołany i funkcjonował specjalny urząd. Miał on za zadanie wyszukiwanie najlepszych okazów yu i najlepszych rzeźbiarzy, których następnie zatrudniano na dworze cesarskim.
W czasach późniejszych Chińczycy jadeit umieszczali także w fundamentach budowanych domów, co miało je zabezpieczać przed uderzeniami piorunów. Chińczycy przypisujący ogromną wagę znaczeniom kolorów wiązali zielone jadeity (yu) z bogactwem i dobrobytem.

Yu (jadeit) był dostarczany na dwór cesarski jako forma trybutu składanego władcy. Część kupowano także od ludów koczowniczych płacąc za niego olbrzymie ceny – wynikały one z niewielkich złóż tego minerału w Chinach. Złoża znane dawnym Chińczykom uległy wyczerpaniu już w okresie poprzedzającym panowanie dynastii Han (206-220 r.).

Kultury prekolumbijskie

Pomimo odległości dzielącej Chiny od obszaru dzisiejszej Ameryki Środkowej i Południowej można dostrzec znaczny stopień zgodności pomiędzy rolą, jaką jadeit odgrywał w dawnej kulturze chińskiej i w kulturach prekolumbijskich.
Majowie uważali jadeity za kamienie święte, przynależne osobom wywodzącym się z wyższych warstw społecznych. Kamień ten był symbolem ich władzy i autorytetu. Był dla Majów szczególnie cenny, stanowił symbol oddechu, życia, urodzaju i władzy. Z tego powodu stosowany był do wytwarzania ozdób – naszyjników, bransolet, pektorałów, diademów, pierścieni, przedmiotów rytualnych, a przede wszystkim masek pośmiertnych i do inkrustacji zębów.
Majowie byli wspaniałymi rzemieślnikami, którzy mimo braku metalowych narzędzi znakomicie radzili sobie z rzeźbieniem przedmiotów z jadeitu. Paciorki wykonane z zielonego kamienia  były przez Majów utożsamiane często z ziarnami kukurydzy, a osoba nosząca biżuterię wykonaną z tego kamienia z Bogiem Kukurydzy.

Konkwistadorzy, którzy najechali i kolonizowali Amerykę wierzyli, że jadeit to skuteczne lekarstwo w chorobach bioder i nerek. Stąd też jadeit nazywali “piedra de hijada” (kamień lędźwiowy), oraz “piedra de los rinones” (kamień nerkowy).

Nowa Zelandia

Jadeit znany był i wykorzystywany także przez ludy zamieszkujące dzisiejszą Nową Zelandię, gdzie także znajdują się złoża tego minerału.  Odnalezione artefakty przedstawiają głównie zwierzęta i pełniły rolę talizmanów. Chroniły one właściciela  przed wszelkimi nieszczęściami, zarówno za życia, jak i po śmierci. Figurki z jadeitu często były także palone na stosie wraz z ciałem  zmarłej osoby.
W tym kręgu kulturowym jadeit pierwotnie był używany do wyrobu broni, narzędzi i przedmiotów codziennego użytku, a dopiero w czasach późniejszych zyskał znaczenie rytualne i estetyczne.
Nowozelandzka nazwa jadeitu to pounamu, co można  przetłumaczyć w sposób dosłowny jako “kamień na siekiery”.

Występowanie

Najbardziej ceniony jadeit pochodzi z Myanmaru (Birmy). Występuje także w Chinach, Tybecie, Gwatemali, Meksyku, Nowej Zelandii oraz w USA (Kalifornia). Złoża jadeitu znajdują się także w Japonii, jednakże jadeit z Kraju Kwitnącej Wiśni nie jest wykorzystywany do celów jubilerskich.

Informacje dodatkowe

Jadeit należy do grupy minerałów krzemanowych. Zbudowany jest ze ściśle ze sobąsplecionych drobnych kryształów. Jest minerałem dość twardym (ok. 7 w skali Mohsa) i odznacza się wyjątkową wytrzymałością mechaniczną. Jest odporny chemicznie, nie rozuszcza się kwasach, a więc może być w nich myty. Jadeit występuje przy tym w różnym zabarwieniu, np zielonym, błękitnym, brunatnym, pomarańczowym, różowym, purpurowym, czerwonym oraz białym.

Rzeźby z jadeitu

Jadeity w Royal-Stone

W stałej ofercie Royal-Stone znajdują się jadeity we wszystkich kolorach i kształtach (w tym także ze szlifem fasetkowym). Znajdziesz je tutaj: jadeity

Jadeit:
Grupa: krzemiany
Twardość w skali Mohsa: 6,5-6,8
Gęstość: 3,2-3,4
Barwa: różnorodnie zabarwiony
Rysa: biała
Połysk: szklisty
Fluorescencja: słaba.